سوسیال دموکراسی و انقلاب مشروطیت

"بین سال‌های 1906 و 1911 به یاری روشنفکران آذری و ارمنی قفقاز سه گرایش مهم در این زمینه‌ پای گرفت:5(1)فرقهء اجتماعیون عامیون که مرکزش در باکو بود و پس از اوت‌ 1906 شاخه‌هایش به نام انجمن مجاهدین در ایران ایجاد شد؛(2)سوسیال‌ دموکرات‌های تبریز که بیشتر از ارمنی‌هایی بودند که به انقلابیون تبریز پیوستند و در برابر سپاه محمد علی شاه ایستادگی می‌کردند؛و(3)حزب‌ دموکرات که پس از شکست استبداد صغیر در سال‌های 1909-1911 به وجود آمد. اما این انجمن‌ها پس از برگذاری انتخابات مجلس از میان نرفتند و با وجود اعتراض محمد علی میرزا ولیعهد به ادامهء فعالیت انجمن تبریز و نارضایی دیگر مخالفان مشروطه محملی‌ برای مشارکت مستقیم مردم در کارهای سیاسی شدند. انجمن تبریز و مجاهدین با این پیشنهاد که به عنوان اصل 2 متمم قانون اساسی ارائه شده بود به‌ شدت مخالفت می‌کردند و مردم تبریز در سیلی از تلگراف و نامه به روحانیون‌ ضد مشروطه تاختند و نمایندگان مجلس را از این‌که با شیخ فضل الله نوری و هوادارانش به مدارا رفتار کرده‌اند به باد انتقاد گرفتند. افزون بر این،ضمن اشاره به شرایط سخت توده‌های کشاورز ایران که زیر بار مالیات‌های سنگین«قادر به خرید کالاهای صنعتی نبودند»کاوتسکی آراء خود را دربارهء کشاورزان اروپایی-آرایی که مورد انتقاد تنی از رهبران سوسیال‌ دموکرات زمان،منجمله ژزا لوکزامبورگ قرار گرفته بود-به کشاورزان ایران که‌ بیشتر اجاره‌نشین بودند تعمیم داد و خرده کشاورزان را،همانند خرده بورژواها، به عنوان عوامل تشدید کنندهء گرایش‌های ارتجاعی در جنبش دموکراتیک دانست‌ و اصرار کرد که سوسیال دموکرات‌ها باید رودروی کشاورزان قرار گیرند."