چکیده:
در این مقاله، ساختار کلی دفتر ششم مثنوی مورد بررسی قرار میگیرد؛ به این ترتیب که با تجزیه و تحلیل هر بخش و تعیین روایی یا
موضوعی بودن آن، بخشهای مرتبط با یکدیگر جهت ایجاد واحدهای بزرگتر به نام «گفتمان» (Discourse) مشخص میگردد. دفتر
ششم مثنوی شامل دوازده گفتمان بلند است که عنصر وحدت روایی در آن ضعیف است. پس از مشخص نمودن این واحدهای بزرگتر،
رابطه بین بخشهای یک گفتمان و ارتباط موضوعی آنها با یکدیگر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته، منجر به کشف بزرگ این تحقیق
یعنی کشف ساختار کلی دفتر ششم میشود. بخشهای هر گفتمان اگر چه یکی پس از دیگری قرار گرفتهاند لیکن نه به روش متوالی
(Sequentially)، بلکه به صورت «کلنگر» (Synoptic) و با استفاده از دو اصل ترکیبی پاراللیسم (Parallelism) و انعکاس متقاطع
(Chiasmus) سازماندهی شدهاند که امری کاملا غیرمنتظره است. از سویی متن با رویکرد متوالی، تصادفی به نظر میرسد و از سوی دیگر
با رویکرد کل نگر، سازماندهی و ساختاری زیبا و بدیع نمودار میگردد. سازماندهی کلنگر، صرفا از لحاظ زیباییشناسی اقناع کننده
نیست؛ بلکه زمینه را برای تهیه طرحهای معنادار مهم با تأکید بر اهمیت ساختار نیز فراهم میآورد که هر دو از اهمیت یکسان
برخوردارند. بخشهای هر حکایت، نه تنها با بهرهگیری از پاراللیسم و انعکاس متقاطع سازماندهی شدهاند بلکه دفتر ششم به عنوان یک
کل، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و به این ترتیب حکایتها در کنار یکدیگر واقع شدهاند. دفترششم مثنوی مولوی دارای 141 بخش و 47 داستان کوتاه و بلند است لیکن بر اساس روش کلنگر (Synoptic)، شامل «دوازده
گفتمان» (Discourse) است که روابط دقیق پاراللیسمی با یکدیگر دارند. در بررسی دفتر ششم با رویکرد کلنگر، تحول و تعالی تدریجی
«فنای در توحید» در طریقت معنوی آشکار میگردد.
خلاصه ماشینی:
"(ابیات 593ـ887، 10 بخش) گفتمان چهارم: داستان احد احد گفتن بلال (ابیات 888ـ1110، 5 بخش) بلوک دوم È Û Û Û Û Û Û Û Û Ë گفتمان پنجم: داستان هلال که بنده مخلص بود خدای را (ابیات 1111ـ1185، 5 بخش) گفتمان ششم: داستان آن عجوزه (ابیات 1222ـ1292، 5 بخش) گفتمان هفتم: داستان آن رنجور کی طبیب درو امید صحت ندید (ابیات 1293ـ1833، 5 بخش) گفتمان هشتم: داستان باقی فقیر روزی طلب بی واسطه کسب (ابیات 1834ـ2375، 16 بخش) ß Û ß Û Û Û Û Û _ß Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û _ __ß Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û __ ___ß Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û ___ ____ß Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û Û ____ بلوک سوم È Û Û Û Û Û Û Û Û Ë گفتمان نهم: حکایت آن سه مسافر مسلمان و ترسا و جهود (ابیات 2376ـ2509، 4 بخش) گفتمان دهم: داستان منادی کردن سید ملک ترمد (ابیات 2510ـ2973، 8 بخش) بخش رابط: قصه عبدالغوث (ابیات 2974ـ3013) گفتمان یازدهم: داستان محتسب (ابیات 3014ـ3582، 11 بخش) گفتمان دوازدهم: داستان دژ هوش ربا / قلعه ذات الصور (ابیات 3583ـ4902، 39 بخش) مثل: 4903ـ4915 پارالل کلی گفتمانهای دوازده گانه دفتر ششم مثنوی مولوی پارالل گفتمان اول و دوازدهم گفتمان اول از طریق مفاهیم متقابل مشترک مشکک با گفتمان دوازدهم در پارالل است."