چکیده:
در سال 1905 یعنی یک سال پیش از انقلاب مشروطه، یکی از روشنفکران گمنام ایرانی به نام حسین علی تاجر شیرازی که پرورده
محیط فرهنگی هند، و یا به تعبیری دیگر، پرورده حوزه شرقی روشنفکری ایرانی بود؛ به سرودن مجموعهای به نام میکادونامه دست یازید.
این کتاب، تاریخچهای منظوم از جنگ روس و ژاپن (1904ـ1905 م) بود ولی در بطن خود، حاوی پایههای فکری سراینده و نگاه او به
مسائل داخلی ایران، منطقه و جهان نیز به شمار میرفت؛ نگاهی که میتواند، شناسه اندیشه سیاسی بخشی از جریانات روشنفکری ایران،
در سده نوزدهم محسوب گردد.با این مقدمه، به اطلاع میرسانم که مقاله حاضر، تلاشی است در جهت شناخت اندیشه سیاسی و اجتماعی سراینده میکادونامه، به
عنوان یک روشنفکر قرن نوزدهمی ایران. اما پیش از پرداختن به این موضوع، ضروری است، به منظور ایجاد زمینه مناسب برای ورود به
بحث اصلی، نگاهی گذرا داشته باشیم به پراکندگی جغرافیائی روشنفکران ایرانی در سده نوزدهم.
خلاصه ماشینی:
"بدین خاک و آب و بدین تاب هور چرا از تمدن فتادیم دور فرنگان چرا پیش افتادهاند در علم بر خویش بگشادهاند به علم و خرد گوی سبقت زنند به صنعت همی کوس رفعت زنند ز جهل این چنین ما پس افتادهایم که در خانه همچون زنان ماندهایم نخستین بباید سوی علم تاخت سپس نرد عزت به دولت بباخت برون باید آمد ازین کهنه دلق به آمد شد آئیم با جمله خلق نهان تا به کی رو ز مردم کنیم چو کرم بریشم به خود درتنیم که آخر شویم از تنیدن هلاک نهفتن نشاید دگر جز به خاک دگرها درآیند در کار ما ببافند دیبا هم از تار ما همان به که بیپرده چون آفتاب بگردیم گرد جهان با شتاب ز هر نقطه علمی بدست آوریم سر جهل را رو به پست آوریم به همسایگان همسریها کنیم وز آن همسری برتریها کنیم وگرنه بگیرندمان مرز و بوم شود روز فیروزمان شام شوم (همو، 38ـ39) نظام سیاسی ایدهآل از نظر تاجر شیرازی، یک نظام مبتنی بر اصول مشروطه بود."