چکیده:
نسخههای خطی اسلامی،گنجینههای میراث علمی و فرهنگی دانشمندان پیشین کشورهای اسلامی است.با توجه به گستردگی این گنیجنهها در مخازن کتابخانههای معتبر دنیا،موزهها و کتابخانههای شخصی و منازل دانشدوستان در اقصینقاط کشورها،ضرورت معرفی و تعیین هویت این کتابها در قالب فهستهای نسخ خطی معلوم میگردد.پس از تدوین و انتشار فهرستهای نسخ خطی هر کتابخانه یا مؤسسه،محققان از طریق این فهرستها کتاب موردنظر خود را جستجو و پیدا میکنند و بدین وسیله پروژهء تحقیق در حوزهء نسخ خطی موضوعیت مییابد.
شیوهء مدرن فهرست کردن کتابهای خطی برای کتب خطی قرون وسطی و رنسانس ظاهرا از نیمهء اول سدهء 02 شروع شده تا آنکه ویرایش مقدماتی قواعد فهرستنویسی توصیفی نسخ خطی در کتابخانهء کنگره به سال 4591 م منتشر گردید. بعدها این شیوه با توجه به نقصهای فراوان چندان مورد استقبال فهرستنویسان
نسخ خطی کشورهای اسلامی قرار نگرفت.در کشورهای ترکیه،شبه قاره(هند و پاکستان)،مصر،کشورهای عربی و بهویژه در ایران،فهرستنویسان با یک شیوهء ابداعی و درعینحال سنتی نسخ خطی را فهرست کردهاند.این فهرستها عمدتا در دو بخش کتابشناسی و نسخهشناسی تدوین شدهاند.ساختار کلی این فهرستها تقریبا یکسان است،اما تفاوتهای زیادی در محتوا و جزییات آنها مشاهده میشود.
کتابخانهء ملی جمهوری اسلامی ایران-با دارا بودن 02/000 نسخهء خطی مشتمل بر حدود 04/000 عنوان-از سال 3991/2731 م،شیوهء جدیدی را برای فهرستنویسی نسخ خطی طراحی و اجرا کرد.تاکنون 0005 نسخهء خطی موجود در این کتابخانه با شیوهء جدید فهرستنویسی شده است و در عمل نشان داده که امتیازات زیادی دارد.این مقاله شیوههای مختلف سنتی فهرستنویسی نسخ خطی و شیوهء جدید کتابخانهء ملی ایران-که به نوعی استانداردسازی ملی و منطقهای است- را مورد بررسی قرار میدهد.
خلاصه ماشینی:
"فهرستنویسی توصیفی نسخ خطی در کتابخانهء کنگره به سال 4591 م منتشر گردید.
کتابخانهء ملی جمهوری اسلامی ایران-با دارا بودن 02/000 نسخهء خطی مشتمل بر
این کتابخانه با شیوهء جدید فهرستنویسی شده است و در عمل نشان داده که
این مقاله شیوههای مختلف سنتی فهرستنویسی نسخ خطی و
9391 م برمیگردد که انجمن تاریخی آمریکا در این سال کمیتهء خاص نسخ خطی را
به سال 6491 م،این کمیته مواد انتخابی خود برای فهرست نسخ خطی تاریخی را
ویرایش مقدماتی قواعد فهرستنویسی توصیفی نسخ خطی در کتابخانهء کنگره منتشر
با بررسی شاکلهء فهرستنویسی نسخ خطی در فهرستهای موجود و اصول و قواعد
بهطور کلی دو نگرش متفاوت در شیوهء فهرستنویسی نسخ خطی وجود داشته
2. فهرستنویسی نوین نسخ خطی:این شیوه براساس استانداردهای کتابداری
الف)فهرستنویسی توصیفی نسخ خطی:یکی از منابع معتبر در زمینهء قواعد فهرستنویسی توصیفی،ویرایش دوم کتاب قواعد فهرستنویسی انگلو امریکن است
که فصل چهارم این کتاب به قواعد فهرستنویسی توصیفی نسخ خطی اختصاص دارد
ب)فهرستنویسی تحلیلی در فهرستهای نسخ خطی:یکی از بخشهای مهم در
آمریکا فهرست نسخ خطی خود را با عنوان ]NUCMC[ به صورت چاپی و الکترونیکی
قواعد ثابت و استاندارد مورد قبول همه،شیوهء تدوین فهرستها مختلف شده است.
قواعدی که برای فهرستنویسی نسخ خطی ذکر شده و مبنای آن همان اصول و قواعد
منابع خطی،با لحاظ کردن شیوهء فهرستنگاران نسخ خطی و نیز قواعد استاندارد
نسخهء خطی فهرستنویسی شده است(5:3).
این برگه(ضمیمه شده)مشتمل بر دو بخش ذیل است(961:4-217؛6:3):الف)بخش اول در دو ناحیه:
با شیوه و سبک دیگر فهرستهای نسخ خطی مختلف بوده،لازم است برخی از"