چکیده:
احکام تعامل مردان و زنان اگرچه به طور متمرکز در فقه مورد بحث واقع نشده اما در لابلای مباحث مختلف به آن پرداخته شده است.این تعامل در چهار حوزه نگاه،لمس، صدا و پوشش(نظر،مس،صوت و حجاب)قابل بررسی است.مقاله حاضر به بررسی احکام نظر از منظر قرآن و حدیث و نقد و ارزیابی آراء فقهاء اختصاص یافته و امید میرود سایر مباحث در مقالههای آتی ارائه گردد. در بخش نگاه ابتدا به طبقهبندی حوزههای مختلف که مدنظر فقهاء بوده ،اشاره شده و سپس با ارائه یک مدل جدید در تقسیمبندی،ضمن بررسی و تحلیل اقوال مختلف،فرضیه مشروعیت نگاه عقلمدار را با استناد به ادله معتبر در حوزه فقه برگزیده شده است.براساس این نظریه نگاه زن و مرد به همجنس یا غیر هم جنس خود که در حوزه رفتار عقلاء موجه تلقی شود،در حوزه شرع مجاز و مشروع است.اما آنجا که چشم به عنوان صیادی افسارگسیخته در اطاعت از نفس شیطانی و بدون هیچ جنبه معقول،پردههای عفت و حریم خصوصی افراد را درمی نوردد،در حوزه شرع به مانند قلمرو عقل نگاهش مذموم و ناپسند و در نهایت تباه کننده قلمداد شده است.
خلاصه ماشینی:
"2 2-اگر از محارم باشند منظور از محارم کسانی است که نکاح با آنها حرام ابدی است،خواه این حرمت به نسب باشد یا رضاع یا نکاح(العالمی،55/1)(امام خمینی،342/2) جواز نظر به بدن محارم(به غیر از عورت و مورد ریبه)بین فقهاء امامیه مورد اتفاق است.
ولی به لحاظ اینکه نگارنده معتقد است طرح یک مسئله در خصوص زن بودن منظور الیه موجب اختصاص احکام به آن نمیشود،خصوصا اینکه اقتضای عموم ادله و اطلاق تعلیلات وارده شامل هر دو جنس میشود بدون هیچگونه تقسیمبندی و تفاوتی بین زن و مرد بودن ناظر و منظور الیه یا دین و اعتقاد آنها احکام این بخش را از منظر فقهی مورد بررسی قرار میدهد.
به نظر نگارنده در دلیل اول علامه از معنی «الا ما ظهر منها» غفلت شده است،در دلیل دوم علاوه بر عدم حجیت اتفاق مسلمین برای استناد حکم به شارع،اتفاقا آنگونه که بعضی از فقهاء هم تاکید کردهاند سیره مسلمین در تمام اعصار بر این بوده که دست و صورت را مستور قرار نمیدادهاند.
فاضل هندی(62/7)ضمن انتخاب این قول و بیان تساوی حکم زن و مرد قول شافعی را نیز مبنی بر جواز نظر زن به مواضع معمولا آشکار مردان در حین کار نقل نموده است.
*سوم اینکه محدوده ممنوعه نظر در آیه ذکر نشده و حداکثر مورد ممنوع به تناسب ذیل ایه نظر به عورت میتواند باشد نه بیشتر،همین نکته را روایتی که مرحوم کلینی در الکافی از علی بن إبراهیم از أبو عبد الله علیه السلام آورده تایید میکند که امام به موجب آن میفرماید خداوند بر چشم واجب کرده که به آنچه خدا بر او حرام کرده نظر نیفکند و از آنچه از آن نهی کرده اعراض کند..."