چکیده:
نگهداری اسناد تاریخی یا اسناد آرشیوی در ایران از دیرباز سابقه داشتند،به طوری که در ادوارد مختلف تاریخی، محل نگهداری آنها و نیز مسئول مربوط مشخص بوده است.تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت به منظور ایجاد آرشیو و انتشار اسناد محدود و عموما هدف از آن حفظ اسناد بود.اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی،به ایجاد آرشیو و انتشار اسناد توجه خاصی شد.بهطوریکه سازمانهای جدید برای این منظور به وجود آمد،عرضهء اسناد مکتوب دورهء گذشته که نزد اشخاص حقیقی و حقوقی نگهداری میشد مرسوم گردید و تحقیق و پژوهش متکی بر اسناد و انتشار اسناد تاریخهی نیز رونق گرفت.هماکنون با توجه به فعالیتهای آرشیوی،زمینه برای ایجاد نظام ملی اسناد کشور مهیاست.
خلاصه ماشینی:
"وضع اسناد قبل از انقلاب اسلامی تا آنجا که اطلاع داریم تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، غیر از سازمان ملی سابق،اسناد و مدارک تاریخی نزد اشخاص حقیقی و حقوقی در داخل کشور به شرح زیر نگهداری میشد: -عکسهای تاریخی از دورهء ناصر الدین شاه به بعد در آلبوم خانهء سلطنتی کاخ گلستان؛ -گزارشها،عکسها و سایر اطلاعات خبری در سازمان خبرگزاری پارس(فدایی عراقی،1377،ص 17)؛ -اسناد اداری آستان قدس رضوی به انضمام اسناد اهدایی با وقفی توسط اشخاص حقیقی در آستان قدس؛ -بخشی از اسناد رجال به صورت اهدا یا وقف در کتابخانهء مجلس شورای اسلامی؛ -اسناد و عکسهای تاریخی جمعآوری یا هدیه شده به بخش خطی کتابخانهء مرکزی دانشگاه تهران؛ -اسناد قدیمی به صورت هدیه یا خرید در انجمن حکمت و فلسفه؛ -جمعآوری عکسهای موردنیاز در روزنامه و مجلات از جمله روزنامهء اطلاعات و مجلهء تهرانه مصور؛ -نگهداری عکس و نگاتیو توسط عکاسان قدیمی در تهران و شهرستانهای از جمله علی،خادم،ابراهیم،کلانتران، فتو طهامی.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی،تحول عظیمی در جمعآوری،نگهداری، ایجاد آرشیو و انتشار اسناد به وجود آمد از آنجا که اکثر اموال رجال و مربوطین حکومت پهلوی به نفع بنیاد مستضعفیان مصادره شد، لذا اکثر اسناد شخصی افراد نیز در بنیاد مذکور جمعآوری گردید پس از تسخیر سفارت آمریکا از سوی دانشجویان پیرو خطی امام،اسناد آن به منظور آگاهی و بیداری مردم و نیز استفادهء محققان تنظیم و منتشر شد -جمعآوری اسناد قدیمی به منظور انجام تحقیقات تاریخی و انتشار آنها توسط اشخاص حقیقی از جمله جهانگیر قائممقامی،محمد علی کریمزادهتبریزی،ابراهیم صفایی بنا به نوشتههای خودشان؛ -نگهداری مدارک خانوادگی بسیاری از رجال، صاحب منصبان و متنفذان دوران قاجار و پهلوی در خانوادهها در میان بقچهها،صندوقچهها و کشوها."