خلاصه ماشینی:
بنگریم به کیفیت اخذ فتوت،چنین نقل میشود که:روزی شخصی به حضرت ختمیمأب وارد شد و گفت:یا رسولاللّه مردی و زنی در خانهای دیدم که به عمل ناشایسته مشغولند،من در خانه به روی آنها بستم و آمدم تا چه فرمایی، حضرت فرمود:کسی از اصحاب برای تفحص آن حال برود،هریک که برخاستند رخصت نیافتد،تا حضرت امیر المؤمنین علی(ع)وارد شد و رسول خدا(ص)او را مأمور فرمود،امیرمؤمنان چون به خانه معهود رسید در بگشود و چشم برهم نهاد و دست بر دیوار بمالید تا گرد خانه برآمد و بازگشت و به خدمت رسید و گفت:من تمام خانه را گشتم و کسی را نیافتم،حضرت رسول(ص)به نور نبوت چگونگی را دریافت و بنابراین به علی(ع)فرمود:انت فتّی هذه الأمّه1(بیضایی کاشانی،پرتو، آیین جوانمردی،ص 147) یا بنگریم به نقل دربارهی مظهر فتوت بودن حضرت ابراهیم(ع) که چرا او را ابو الفتیان(پدر جوانمردان)مینامند؟حرکت اهل فتوت در فاصلهی قرون دوم تا سوم هجری در ایران پدید میآید و«عیاران» شکل مییابند،شال سرخ یا زرد برگردن و کمند در دست و فلاخن برکمر،آشنا به فنون رزمی و پهلوانی،راهشناس و نقبزن،سوارکار و دونده و جهنده،سازمان اجتماعی گرانسنگی که سرچشمهی رفتاری را از آیینهای ایرانی پیش از اسلام دریافت کرد.
بدینسان با دستهبندی اصناف و پیوستن آنان به فرقهی نو،هفده صنف در ایران دستهبندی و تعریف یافت که هرکدام برای خود،هم فتوتنامه داشتند و هم آیین فرهنگی و هنری،که در ادامهی تاریخ آن را به رشد و شکوفایی رساندند که در این فرقه یاران و متابعان خود را«آخی»مینامیدند.