خلاصه ماشینی:
از این منظر فقط جنبههای پاکیزگی در آن مطرح نیست،چرا که در تمامی ادوار و تمامی اقوام،حمام و اماکنی که جهت شستوشو به کار گرفته میشد،محل انجام اعمال مقدس و اجرای نیایشهای مذهبی، محل همایشها و گفتوگوهای گروهی و جمعی(آیین میترایی)،و در مراحل بعد اماکنی به شمار میروند که در آنجا افراد به دور از هر طبقهبندی اجتماعی به گفتوشنود با یکدیگر برمیآیند.
برای بررسی ریشهایتر حمامها و تفکری که در ورای آنها وجود دارد،آب و نقش آن در تطهیر و پالایش روح و جسمی در اساطیر بازشناسی و سپس به ترکیب آنها و شکلگیری فرهنگ ساخت حمامهای اولیه پرداخته میشود.
از دیگر آیینهای بازمانده از این رسم میتوان به آیینی که در بین اقوام گیلکی وجود دارد اشاره کرد.
کتیبهای در گوشهی صحنه میگوید که این دو تن مشغول انجام آیین مذهبی به هنگام برآمدن آفتاب هستند و شیء موردنظر برای سلطان شیلهک-این -شوشینک ساختهشده است.
آیین شستوشو که یکی از ماندگارهای میتراییسم به شمار میرود نقطهی شروع فرضیهای است که وجود مشابهتهایی را از میان میترایسسم و مسیحیت بیان میکند.
شاید شکل و نوع سازماندهی کاربرد عناصری که در هنگام اجرای مراسم تطهیر در این آیینها انجام میگرفته نوعی فرمول خاص در کاربرد دو عنصر آب و تطهیر به وجود آورده و مقدمهای بوده است برای شکلگیری یک گرمابه.
به عبارت دیگر حمامهای امروزی ممکن است کارکرد آیینی-مذهبی خود را فراموش کرده باشند،اما در ساخت و بقای آنها نوعی تفکر سنتی ریشهدار وجود دارد.