چکیده:
زمان تمرکز یکی از مهمترین عوامل فیزیکی هر حوضهی آبریز و عبارت از مدت زمانی است که در طول آن دورترین قطرهی آب نسبت به نقطهی تمرکز،مسیر خود را طی کند و به نقطهی تمرکز برسد.اگر بارانی با شدت یکنواخت و به مدت بسیار طولانی بر حوضهای ببارد و شدت آن زیادتر از ظرفیت نفوذ باشد،بلا فاصله جریان رواناب از نقطهی تمرکز شروع میشود.از شروع رواناب تا زمانی که دبی به مقدار ثابت خود میرسد،مدتی طول میکشد که آن را زمان تمرکز میگویند(علیزاده،7631). روش استفادهشدهی زمان تأخیر (Lagtime Method) یا (Soil Conservation Device SCS) است که از بین روشهای تخمین زمان تمرکز انتخاب شده است.براساس این روش عوامل فیزیکی حوضهی محاسبه و نقشهها و نمودارهای مربوطه ترسیم شدهاند که در نهایت از نتایج آنها در محاسبه زمان تمرکز استفاده شده است. از آنجا در فرمول محاسبه زمان تمرکز عامل (Curve Number)CN یا شمارهی منحنی وجود دارد،برای محاسبهی این متغیر نیز لازم است مطالعات گستردهای در زمینهی ضریب نفوذپذیری خاک-کاربری اراضی منطقه-ضریب نگهداشت سطحی انجام گیرد که در این مورد نمونهبرداری و آزمایشهای متعددی از قسمتهای مختلف حوضه انجام یافته و مقادیر نفوذپذیری خاک تعیین شده است.تهیهی نقشههای نفوذپذیری خاک و کاربری اراضی تحت شرایط فعلی حوضه از نتایج این بخش از مطالعات بوده است. پس از ارایهی فرضیات و انجام دادن محاسبات مربوط به تفکیک زیرحوضه به محاسبهی مقدار CN در سطح حوضهها اقدام شده که در این خصوص نیز نقشهی پولیگونهای CN ترسیم شدهاند.1 در نهایت مقدار زمان تمرکز حوضه و زیرحوضهها را برحسب ساعت و براساس رابطهی SCS محاسبه و برآورد کردهایم که میتواند در کلیهی محاسبات هیدرولوژی موثر واقع گردد.
خلاصه ماشینی:
"(1)-عضو هیأت علمی گروه جغرافیای طبیعی،دانشگاه تبریز این روش عوامل فیزیکی حوضهی محاسبه و نقشهها و نمودارهای مربوطه ترسیم شدهاند که
در نهایت از نتایج آنها در محاسبه زمان تمرکز استفاده شده است.
شمارهی منحنی وجود دارد،برای محاسبهی این متغیر نیز لازم است مطالعات گستردهای در
کاربری اراضی تحت شرایط فعلی حوضه از نتایج این بخش از مطالعات بوده است.
در نهایت مقدار زمان تمرکز حوضه و زیرحوضهها را برحسب ساعت و براساس
یا روش تأخیر در محاسبهی زمان تمرکز میتواند جواب صحیحتری را ارایه دهد.
تأخیر حوضه و سپس از روی آن زمان تمرکز را محاسبه میکنند.
زمان تأخیر شمارهی منحنی یا CN است که در صورت دقت در محاسبهی این عوامل زمان
حوضهها و زمان تمرکز نهایی آنها را محاسبه و ارایه کردهایم.
استفاده و درنهایت نقشهی CN منطقه را برای محاسبهی زمان تمرکز ترسیم کردهایم.
CN -شماره منحنی براساس روابط و معادلات فوق مقادیر زمان تمرکز حوضه و زیرحوضههای
مهرانرود محاسبه و در جدول شمارهی(5)ارایه شده است.
در این جدول مقادیر زمان تمرکز
تأخیر،ضریب نگهداشت سطحی و درنهایت زمان تمرکز حوضه را محاسبه کرده نشان
(به تصویر صفحه مراجعه شود) براساس این جدول زمان تمرکز کل حوضه حدود 51 ساعت و این مدت زمان
نسبتا چشمگیر و نشانگر طویل و کشیده بودن حوضه است زمان تمرکز محاسبهشده برای زیر
مراحل محاسبهی زمان تمرکز رودخانهای اصلی و فرعی حوضه مهرانرود را با
روش زمان تأخیر به اختصار بررسی کردیم در بین روشهای متعددی که برای محاسبهی زمان
ساعت برآوردهایم که این مدت زمان در افزایش یا کاهش رواناب منطقه مؤثر است."