چکیده:
دشت اردبیل در شمال غربی ایران، یک دشت میانکوهی به وسعت تقریبی990 کیلومترمربع است که بین تودهی آتشفشانی سبلان در غرب و رشته کوه تالش (باغروداغ) در شرق قرار گرفته است. گسل نئور و گسل های هیر و دویل که به موازات گسل نئور و با جهت شمالی - جنوبی قرار گرفتهاند و چندین گسل فرعی دیگر سبب شده اند که کوه های تالش (باغروداغ) به صورت یک فرازمین یا هورست بالا بیایند و در نتیجه دشت اردبیل در غرب این گسل ها فرونشسته و به صورت یک چاله سوبسیدانس درآید. بعد از پیدایش گسل ها که در دوره ی ائوسن رخ داده، ریخت کلی چاله ی اردبیل شکل گرفته است. در اواخر دوران سوم (نئوژن) منطقه به صورت یک حوضهی دریاچهای بسته یا نیمه بسته در آمده که جریانات سطحی اطراف ورسوبات حاصله را دریافت میکرده و آب آن شیرین بوده است. بعد از چینخوردگی حوضهی رسوبی نئوژن محل رسوبگذاری مواد به محل کنونی دشت جابه جا شده و مرکز آن در جنوب رودخانه ی قره سو در نزدیکی روستای قرهلر قرار گرفته است. ادامهی فعالیت های تکتونیک در دامنهی شمال غربی تالش( باغروداغ) در دوران کواترنر چاله تکتونیکی اردبیل را نیز متاثر ساخته است. تکرار این عمل باعث فرونشینی دشت اردبیل شده که بر اثر آن رودخانههای جاری در دشت مانند قره سو، بالخلی چای، قوری چای و دیگر رودخانهها نتوانند رسوبات خود را به خارج از دشت حمل نمایند و در نتیجه حجم زیادی از مواد آبرفتی را در دشت اردبیل بر جا گذاشتهاند. ضخامت این نهشتهها در بخش های مختلف دشت یکسان نیست و بر اساس موقیعت توپوگرافی ضخامت آن نوسان دارد. حواشی دشت(غرب و شرق) به وسیلهی رسوبات آذرآواری و کنگلومرایی پلیو-کواترنر احاطه شده است. وجود این کنگلومرا در پایکوه های باغرو میتواند دلیل فعالیت تکتونیک در اوایل کواترنر باشد، و بدین ترتیب فعالیت نئوتکتونیک در منطقهی مورد تایید قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"گسل نئور که در حقیقت مرز بین فلات آذربایجان و چالهی خزر به شمار میرود و گسل های هیر و دویل که به موازات گسل نئور و با جهت شمالی- جنوبی قرار گرفتهاند و چندین گسل فرعی دیگر سبب شده اند که کوه های تالش (باغروداغ) به صورت یک فرازمین یا هورست بالا بیایید و در نتیجه دشت اردبیل در غرب این گسل ها فرونشسته و به صورت یک چالهی سوبسیدانس در آمده است (شکل 2)، بعد از پیدایش گسل ها که در دوره ائوسن رخ داده است، ریخت کلی چالهی اردبیل شکل گرفته است، (باباخانی و خدابنده، بدون تاریخ، گزارش زمینشناسی ورقه 1:100000 اردبیل).
ماسه سنگ و مارن مرطوب، رسوب مینمایند زیرا شرایط آب و هوایی مرطوب، پوشش گیاهی غنی را به دنبال داشته و پوشش گیاهی زیاد مانع حرکات سنگ ها و مواد درشت به حوضه رسوبی شده در نتیجه موادی که از ارتفاعات به حوضه رسوبی حمل شده اند ریز بوده اند، اما وجود ژیپس (در ارتفاعات جنوب اردبیل) در بین مارن و ماسهسنگ نشانهی حاکمیت شرایط آب و هوا خشک و گرم در منطقه است.
همزمان با رسوب گذاری آهک های متخلخل در جنوب غربی دشت، در قسمت شمال دشت (شمال رودخانه قره سو) و جنوب شرقی دشت اردبیل (جنوب غربی منطقه مورد مطالعه) نهشتههایی از جنس رس، سیلت، ماسه و کنگلومرا برجای گذاشته شدهاند که رنگ آنها زرد تا صورتی است ولی به صورت افقی بر روی سازند کهن تر قرار گرفتهاند."