چکیده:
استفاده از ابزار آیندهنگاری1به منظور تدوین سناریوهایی در خصوص مناسبترین فناوریها و علومی که سرمایهگذاری در آنها به یک کشور در قیاس با کشورهای دیگر مزیت نسبی اعطا میکند،شیوهای است که از حدود دهه 1980 به این سو رواج پیدا کرده و از سوی بسیاری از کشورها،خواه کشورهای پیشرفته و خواه کشورهای در حال پیشرفت،مورد بهرهبرداری قرار گرفته است. ایران که در خانواده جهانی به جهات مختلف از وزن و اعتبار برخودارست، شاید تنها کشوری با ظرفیتهای علمی و مالی در خور توجه است که تاکنون از ابزار آیندهنگاری برای ارزیابی موقعیت آتی علوم و فناوری در سطح ملی استفاده به عمل نیاورده است.گروه آینده اندیشی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، به منظور زمینهسازی برای بهرهگیری حساب شده از ابزار آیندهنگاری در یک فعالیت احتمالی در تراز ملی برای تهیه سناریوهایی در خصوص آینده علم و تکنولوژی در کشور،پروژهای را با عنوان"پاپلوت مناسبترین فناوریهای ایران 1404"(پامفا 1404)طراحی کرد و قسمتی از فاز نخست آن را با مشارکت شماری از نهادها به اجرا درآورد.آنچه که صورت گرفته را میتوان فاز صفر پروژهای در نظر گرفت که قرار است به دنبال تجربه کنونی پی گرفته شود.در ماقله ذیل کوشش شده در عین رعایت ایجاز و اختصار،ضمن ارائه گزارشی تا حد امکان جامع از چارچوب طراحی شده برای پامفا 1404 و اقداماتی که تا این زمان برای تحقق آن صورت گرفته و بررسی این فعالیتها،محدودیت و قوتهای فناوری نرم آیندهنگاری و شرایط بهرهگیری بهینه از آن برای کشوری با شرایط ایران مورد ارزیابی قرار گیرد2.
خلاصه ماشینی:
"در کنار این هدف،اهداف دیگری نیز برای پامفا 1404 مورد تاکید قرار گرفت،از جمله: شکل دادن به یک نهاد مرجع در زمینه فعالیتهای آیندهنگاری فرهنگسازی در جامعه علمی-صنعتی-تکنولوژیک،در میان سیاستگذاران،در میان فعالان اقتصادی و در حیطه عمومی در خصوص توانائیها و ظرفیتها و محدودیتهای آیندهنگاری(و دیگر روشهای مورد استفاده در آیندهپژوهی) دستیابی به مجموعهای از اطلاعات و مجموعه از سناریوها(با ضریب دقت قابل قبول در حد جامعه آماری مورد استفاده)در خصوص مناسبترین فناوریها برای ایران 1404(توجه به مفید بودن نسبی خروجیهای طرح) تربیت تیمهای ورزیده برای انجام آیندهنگاریهای تخصصی کمک به ایجاد فضای فکری و مهارتی مناسب برای تحقق اهداف سند چشمانداز زمینهسازی برای اجرای نخستین آیندهنگاری در مقیاس ملی27 در جلسات متعدد کمیته راهبری همچنین نکات بسیار زیادی در خصوص جنبههای مختلف پروژه مورد بحث قرار گرفت،از جمله آنکه: آیا میباید جهتگیری این تمرین به سمت تعیین فناوریهای استراتژیک باشد یا یافتن فناوریهایی که به ما جایگاهی28در فضای رقابتی بین المللی اعطا میکند یا هر دو؟ در ایجاد توازن29میان توجه به فرایند و تاکید برفراورده،چه نسبتهای واقعبینانهای میباید مد نظر قرار گیرد؟ کدام تمهیدات میباید برای تشویق جامعه علمی گزین شده به مشارکت فعال در این تمرین به کار گرفته شوند؟ چگونه میتوان نتایج حاصل از این تمرین را به نحو حد اکثری در سطح تصمیمگیران،جامعه علمی و حیطه عمومی ترویج کرد؟ چگونه میتوان منابع مالی مناسب برای انجام بهینه پروژه را فراهم آورد؟ یکی از مهمترین نکاتی که در جلسات کمیته راهبری مورد تاکید قرار گرفت،اتخاذ یک رویه بدون سر و صدا و اصطلاحا"حرکت با چراغ خاموش"برای اجرای تمرین پامفا 1404 بود."