چکیده:
بر اساس نظرات محققان،کتابسجنی،چنانکه از نامش نیز پیداست،به سنجش کمی و تحلیل استناد کتابها در طول تهیهء نوشته میپردازد.آنچه مسلم است،سنجش و ارائهء دادههای آماری در صورتی مفید خواهد بود که این یافتهها قابل تکرار و سنجش مجدد باشند.ازاینرو برای حصول به این نتیجه باید کیفیتها به شیوهء قیاس کمی و کمیت قابل سنجش تبدیل شوند.این شیوه باعث شد که از طریق دادههای آماری و ریاضی علاوه بر علومی که با دانش ریاضی ارتباط دارند،علوم انسانی را نیز به کمیتهای قابل سنجش تبدیل کند. به هرحال وقتی کتاب عضوی از جامعهء انسانی باشد،به منشوری سه بعدی میماند که پدیدآورنده، مصرفکننده و تولیدکننده شامل میشود،که به زبان آمار میتوان آن را تبیین کرد.اما میتوان گفت که مهمترین وظیفهء کتابسنجی پرداختن به موضوع کتابهاست،بدینترتیب کتابسنجی را میتوان در دو رده قرار داد.1.کتابسنجی توصیفی؛2.کتابسنجی رفتاری که در طول مقاله به تحلیل آن خواهیم پرداخت.
خلاصه ماشینی:
"پریچارد9واژهء ابداعی خود،«کتابسنجی»را اینگونه تعریف مکند:«کاربرد روشهای ریاضی و آماری در بررسی و استفاده از کتابها و دیگر مواد مکتوب و مضبوط کتابخانهای»،بدینمعنا که کتابسنجی یک نوع شیوهء سنجش و اندازهگیری است که جنبههای کمی به هم پیوسته،ارتباطات نوشتاری را ارزیابی میکند.
استفاده از این روش در ایران،به علت نبود پایگاههای نمایهء استنادی علوم به زبان فارسی محدود بوده و کاربرد روشهای کتابسنجی نظیر بررسی تأثیر مجلات فارسی،نویسندگان،مجلات و مدارک با هم استناد شده،و جز آن امکانپذیر نبوده و تنها به آزمایش قاعدهء بردفورد و محاسبهء نیمهعمر(یعنی دورهء زمانی که نیمی از استنادها به دلیل اثر صورت میگیرد)بسنده شده است(عصاره،1385،ص 1557).
این سؤال هم پیش میآید که اینبار به جای نویسنده ما با چهرهء تمامیتخواه دیگری،به نام خواننده روبهروییم و آیا عامل تعیینکنندهء دیگری نیز در سنجش متن و اثر وجود دارد؟ مسلما کمیتهای تولیدکنندگان مثل شاخصهای اقتصادی ناشران،سطح معلومات کتابفروشان، پراکندگی کتابفروشان در سطح شهرها و مسائلی خاص خود متون،مثل تیراژ،جلد و حتی عنوان کتابها نیز میتواند به عنوان شاخص مهمی در سنجش کتاب مطرح شود،یا مسائلی همچون گردآوری و تفسیر آماری کتابها و مجلات،بررسی تحریک تاریخی در امر تدوین کتابها و دیگر نشریات و پژوهش در سطح ملی و جهانی،به طور حتم به مثابهء قواعدی بر نظام مبادلهء افکار و اطلاعات علمی حاکم است و کتابسنجی از طریق بررسی استفادههای موجود در متون به قواعد حاکم بر رفتارهایی که به بهرهوری از،و بهرهدهی به دانش مکتوب منجر میشود،میپردازد."