چکیده:
در این گفتگو به تاریخچه و تبیین مفهوم روشنفکری دینی و دستهبندی
گفتمانهای روشنفکری دینی پرداخته شده است. در این تقسیمبندی روشنفکران
دینی در پنج گفتمان دینی گنجانده شدهاند که عبارتند از: گفتمان لیبرالی اندیشه
دینی به نمایندگی مهندس بازرگان؛ گفتمان اصلاحطلب (رفرمیست) به نمایندگی
مرحوم مطهری؛ گفتمان نوسنتگرا به نمایندگی سید حسین نصر؛ گفتمان نولیبرال
به نمایندگی سروش و گفتمان رادیکال ـ انتقادی به نمایندگی شریعتی. نویسنده
این گفتمان را بهترین گفتمان معرفی میکند سپس این دستهبندی را قابل تطبیق بر
روشنفکری دینی جهان اسلام دانسته است. وی معتقد است که آینده روشنفکری
دینی در ایران بستگی شدید به عملکرد نظام دینی ایران دارد که اگر موفق نباشد
روشنفکری غیردینی بر روشنفکری دینی مسلط خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"این تقسیمبندی من دستهبندی گرایشهای اندیشه دینی نیست بلکه تقسیمبندی روشنفکری دینی بوده است؛ زیرا آنچه برای من مهم بوده است دخالت دادن کسانی است که نسبت به دین، سنت و مدرنیته نگاه کمابیش انتقادی و اصلاحطلبانه داشتهاند.
درباره آینده روشنفکری دینی باید گفت شرایط جهانی به نفع تعمیق آزادی و دموکراسی، توجه به عدالت و برابری و پناه بردن به اخلاق و معنویت خواهد بود، اما آینده تفکر دینی در کشور ما به شدت بستگی دارد به عملکرد نظام جمهوری اسلامی و تجربه سیاسی حکومت دینی که اگر ناموفق باشد باید منتظر ظهور پرشتاب و پردامنه تفکرات سکولار و لائیک بود و روشنفکری دینی زیر فشار روشنفکری غیردینی خواهد بود و اگر موفق باشد تفکر عمومی روشنفکری فضا را بر تفکر عمومی سنتی تنگ خواهد کرد و با توجه به بافت فکری جامعه و پرشهای عام شایع میان مردم و مطالبات آنها شاهد گرایش مردم به سمت تفکر انتقادی خواهیم بود و از این جهت گفتمان رادیکال ـ انتقادی در آینده روشنفکری ما جایگاه خاصی خواهد یافت و بار دیگر مورد بازخوانی قرار خواهد گرفت.
اما روشن نکردهاند که منظور از «رهیافت همسان و هماهنگ» دقیقا چیست و محدوده نگرش انتقادی و گزینشی تا کجاست؟ بدیهی است که این تعریف مبهم طیفی از صاحبنظران از مراجع تقلید و عالمانی چون امام خمینی قدسسره ، میرزای نائینی و شهید صدر گرفته تا طرفداران سرسخت مدرنیته را که معتقد به تفسیر مفاهیم دینی براساس فرهنگ مدرن هستند، شامل میشود."