چکیده:
آنچه در زیر میخوانید، خلاصه یک نوشتار و یک گفتار است که هر دو یک
مسأله واحد را دنبال میکنند. متن نخست، مقدمه کتاب شاهد قدسی و شاهد بازاری
است که اخیرا انتشار یافته است و متن دوم، سخنرانی آقای حجاریان در نقد فیلم
«زیر نور ماه» است. ایشان معتقد است که در دوران مدرنیته، عرفی شدن دین امری
گریزناپذیر است. عرفی شدن گاه به معنای جدایی میان نهاد دین و نهاد دولت و گاه
به معنای قدسیتزدایی از امور دینی است. نکته اینجاست که هر چه عرفی شدن به
معنای اول شدت گیرد، روند عرفی شدن به معنای دوم کند میشود و بالعکس.
خلاصه ماشینی:
"یا در اروپا رژیمهای تئوکراتیک داشتیم معروف به «قیصر پاپی» که هم صاحب قدرت سیاسی بودند و هم صاحب قدرت دینی و حتی ممکن است در جایی پادشاه مستقیما نماینده دین نباشد، اما نهاد دین را در چنگ قدرت خودش داشته باشد؛ مانند حکومت تزارها در روسیه قبل از انقلاب که کلیسای ارتدوکس بخشی از بوروکراسی دولتی محسوب میشد.
اشاره آقای سعید حجاریان از نخستین نویسندگانی است که در دو دهه اخیر مسأله سکولاریزاسیون یا عرفی شدن را در کانون توجه و مطالعات خویش قرار داده است و حقیقتا در نشر این اندیشه در بین روشنفکران جوان نقش بهسزایی دارد.
اما آقای حجاریان در این نوشتار و در متن مقالات خود بیش از آنکه به تحلیل دقیق مسأله و آرای گوناگون بپردازد و دست کم تحقیقات میدانی فراوانی را که در غرب انجام شده مورد توجه قرار دهد بیشتر با ذهنیت خویش به سراغ موضوع رفته است.
برای مثال، چنان که خود ایشان هم تصریح کرده است، اگر دولت دینی کارآمد باشد، سطح دینداری در مردم نیز ارتقا مییابد؛ بنابراین، معادلهای که ایشان برقرار ساخته و نتیجه گرفته است که برای حفظ قداست دین و دینداری باید نهاد دولت را از نهاد دین جدا ساخت، از مبنای منطقی و علمی برخوردار نیست."