چکیده:
حکومت در اندیشه سیاسی بازرگان برایندی از مبانی دینی و فکری اندیشه او و متاثر از تحولات حوزه اجتماعی و سیاسی دورانش بوده است.در بررسی آراء و اندیشههای بازرگان به دو نوع حکومت:دموکراسی مبتنی بر دین و دموکراسی مبتنی بر قانون اساسی برمی خوریم که در عین دارا بودن اشتراکات فراوان،تفاوتهایی هم با یکدیگر دارند.بازرگان در چارچوب ایدئولوژی اسلامی و متأثر از تحولات سیاسی و اجتماعی دهههای 04 و 05- حکومت دموکراسی دینی خود را که تلفیقی از عناصر و اصول دینی و دموکراتیک از قبیل آزادی،تقوا،عدالت،اطاعت از حاکم منتخب مردم،مشارکت و مشورت با مردم،رأی اکثریت،تساهل و اقتصاد اسلامی...را صرف نظر از سازگاری با عدم سازگاری عناصر دینی و دموکراتیک طراحی میکند-بازرگان به دموکراسی مبتنی بر قانون عقیدهای راسخ و دائمی دارد،اما در آثار متأخرش بعد از انقلاب،چنین حکومتی نمود بیشتری دارد.در این حکومت از محدودهی دخالت دین در سیاست کاسته شده است و حکومت را امری بشری و عقلانی فرض میکند.عناصری چون:آزادیهای مدنی،مساوات و برابری،اقتصاد آزاد و رقابتی، کوچکسازی دولت،تفکیک قوا،تساهل و تسامح،رأی اکثریت و تمرکز زددایی در آن برجستگی بیشتری دارد.تأثیرپذیری از آموزههای دینی در این نوع حکومت نیز مشهود است.
خلاصه ماشینی:
"و دموکراتیک طراحی میکند-بازرگان به دموکراسی مبتنی بر قانون عقیدهای راسخ و دائمی
در برابر خدا،که از نظر بازرگان در این سطح انسان نهایت آزادی را دارد که حتی میتواند بر
حکومت تربیت انسان برای تقرب به خدا و رسیدن به سعادت هم در این دنیا و هم آخرت است.
8-اصل اقتصاد:بازرگان حکومت دموکراسی دینی را از نظر اقتصادی طبق برخی اصول
اساسی مشروطه مهمترین تلاش مبارزاتی مهندس بازرگان است و حتی پیشنهاد میکند تا قبل از
حضوری 06 ساله در اندیشه سیاسی بازرگان دارد؛او حتی حکومت دموکراسی اعلای خود را
بازرگان در کتابهای آخرت و خدا،هدف بعثت انبیاء و پادشاهی خدا،مفصل در این خصوص بحث کرده است.
اصول و ارکان حکومت دموکراسی مبتنی قانون اساسی از نظر بازرگان به شرح زیر است:
7-اصل حاکمیت ملت:این اصل در قانون اساسی پیشنهادی دولت بازرگان از طریق
ولی در حکومت دموکراتیک دینی بازرگان انسان مجری سیاسی و اداری است و قانون الهی
نیست و به نظر میرسد بازرگان همچنان به مشروعیت دینی در این خصوص بیشتر بها میدهد تا
منتفی نمیداند؟طبیعی است عدم تبیین نظری اصول اساسی دین و دموکراسی نیز و بازرگان
حکومت دموکراتیک مبتنی بر قانون اساسی بازرگان،تفاوتهایی با دموکراسی اسلامی او
خامسا در دموکراسی اسلامی رهبری دینی با رهبری سیاسی توأم است و حکومت از
مشروعیت قانونی بودن خود را علاوه بر مردم از مطابقت با اصول قانون اساسی و دین میگیرد.
بنابراین او در همه دوران عمر سیاسی خویش طرفدار حکومت قانون است.
سیاسی و اجتماعی جامعه و عدم تبیین صحیح رابطه دین و سیاست به زعم وی است."