چکیده:
بشر از بدو خلقت تاکنون،در مسیر زمان،برای رفع نیازهای مادی و معنوی خود،نمادهایی را انتخاب کرده و با به کارگیری آنها به ارضای این نیازها پرداخته است.نمادهایی که مظهر پاکی،صداقت،شجاعت،آزادگی و در یک کلام الوهیت بوده و در حقیقت،اشاراتی است بر وجود بیهمتای ذات اقدس الهی و آیتی از برای اهل زمین؛اشاراتی است از عالم بالا به انسان،جهت تکامل و صعود او به عالم اعلی.
از جملهء آنها،نمادهایی است که برخاسته از باورها و اعتقادات مذهبی انسانهاست.مذهبی که خداوند آن را برای هدایت و تکامل مخلوق خود،به او اعطا نموده و از آن میان مذهب شیعه،موهبتی است که خداوند به برکت کاملترین انسانهای روی زمین،امامان دوازدهگانه،به پیروانش هدیه کرد.
هنرمند نگارگر مسلمان نیز به منظور انعکاس باورها و اعتقادات مذهبی خود به تصویرگری روایتها،داستانها و زندگی اولیا در نقاشیهایش پرداخت و از این طریق نه تنها به ارضای نیازهای معنوی خود نایل گشت بلکه انعکاسهای معنوی برخاسته از نگارههای مذهبیاش را به انسانهای همنوع خود نیز به زبان نمادین،رمزآموزی نمود.
در این مقاله علاوه بر معرفی و مطالعهء نگارگری مذهبی در آثار مکتوب مصور زمان تیموری،به بررسی باورهای مذهبی و عرفانی تشیع که شکلگیری نمادهای مذهبی نگارگری،متأثر از آن بوده،پرداخته میشود.
خلاصه ماشینی:
"گور امیر،مقبرهء تیمور(807-803)،شاه زنده که شامل دستهء شانزدهتایی قبور در اطراف مقبرهء حضرت کاظم بن عباس عموزادة پیامبر است،مسجد جامع تیمور (همگی در سمرقند)و مسجد گوهرشاد که به همت گوهرشاد همسر شاهرخ بنا شده و در آخر نیز حرم امام هشتم شیعیان جهان(هر دو در مشهد)همه و همه نشان دهندهء نمونههایی از معماری شکوهمند و مجلل دوران تیموری است.
به نظر میرسد که این نسخهء خطی در نظر دارد نقش علی(ع)را به عنوان یک قهرمان در اولین پیکارهای جامعهء اسلامی مورد تأکید قرار دهد،در یکی از تصاویر این کتاب او با شمشیر دو لبهای که حمل میکند به آسانی قابل شناسایی میباشد.
نگارههای این نسخهء خطی شامل بحیرای راهب است که حضرت محمد(ص)را به عنوان پیامبر شناسایی کرده،و نیز پیامبر در نمود یک مرد جوان که حجر الاسود را در هوا بلند کرده است،سپس،در نمود مرد مسنتری که در کوه حرا خبر رسالت پیامبری خویش را از جبرئیل فرشتهء خدا دریافت میکند و سرانجام در راه مدینه به همراه یکی از یاران خود،ابو بکر هنگامی که زن پیری بزی را میدوشد تا برای آنها نوشیدنی فراهم آورد،دیده میشود.
در این بخش به نوع سیاست دورهء تیموری دربارهء نشان دادن تصویر امام علی(ع)و سایر امامان از طریق مطالعه و بررسی برخی از نسخههای مشهور کلیات تاریخی حافظ ابرو و خاوران نامه ابن حسام(گلچینی که به وسیلهء محمد الحسینی و حسن الحافظ در شیراز برای اسکندر بن عمر شیخ نوادهء تیمور استنساخ گردید)توجه خواهیم کرد."