خلاصه ماشینی:
"وی صاحب تألیفات متعدد،از جمله:کتابهای«جاویدان خرد»،«السیاسة السلطانیة» «الفوز الاکبر»و«الفوز الاصغر»(در اخلاق)است که این آثار بیانگر نوع نگاه و طرز فکر تاریخی مسکویه هستند[مسکویه،1366، مقدمه،چهاردهم تا هیجدهم؛محمدی ملایری،1372:188؛ خوانساری 1390 ق،ج 1:257-255].
مسکویه در سرآغاز تجارب الامم مینویسد:«من چون سرگذشت مرمان و کارنامههای شاهان را ورق زدم و سرگذشت کشورها و نامههای تاریخ را خواندم،در آن چیزها یافتم که میتوان از آنها در آنچه مانندش همیشه پیش میآید و همتایش پیوسته روی میدهد،پند گرفت.
ذکر اخبار این دیدهها و شنیدهها در تجارب الامم فقط تا سال 369 ق ادامه دارد و تنها اطلاعات مختصری از سال 372 ق و از عصر عضد الدوله در کتاب امده است.
جلد یکم ترجمهی فارسی ابو القاسم امامی به دو بخش تقسیم میشود:بخش اول بعد از سرآغاز،تاریخ ایران پیش از اسلام است: پیشدادیان،کیانیان،اشکانیان،ساسانیان و همروزگاران ایشان،و بخش دوم از روزگار پیامبر اکرم(ص)،و چارهاندیشی رزمی ایشان در جنگ خندق آغاز میشود.
ترجمهی علی نقی منزوی،شامل تاریخ ایران در روزگار دیالمه(369-336 ق)است که در دو جلد منتشر شده.
جاویدان خود در حکمت عملی، گویای بخشی از نگاه تاریخی مسکویه است در تجارب الامم.
مسکویه در نقل تاریخ به اسناد و مدارک مطمئن نظر دارد و اظهار میدارد:اگر از اخبار پس از طوفان و نیز ذکر معجزات پیامبران(ص) و آن سیاستهایی که اعمال کردند،یاد نمیکنیم،به سه علت است: یکی«قلت معتمد»،دوم«مردم روزگار ما هیچ آزمونی از آنها حاصل نمیکنند»،سوم معطوف به ارادهی انسان و«تدبیر انسانی»نبودهاد [همان،ص 447].
اگر مسکویه به دربار معز الدولهی دیلمی رفت،به این دلیل بود که معز الدوله در نظر داشت،خلافت را از عباسیان به یکی از فرزندان امام علی(ع)منتقل کند."