چکیده:
ترجمان اللغة یکی از چند ترجمهء کتاب مشهور قاموس،تألیف محمد بن یعقوب بن محمد ابراهیم شیرازی فیروزآبادی است که در عصر شاه سلطان حسین صفوی،به توسط محمد بن یحیی بن شفیع قزوینی ترجمه شده است.در این مقاله ترجمان اللغة و چاپهای مختلف آن معرفی شده است و سپس از یک نسخهء نفیس چاپی سخن به میان آمده است که به تاریخ 1273 در 1166 صفحه چاپ شده و در حال حاضر در بنیاد امیر کبیر نگهداری میشود.
خلاصه ماشینی:
"در نهایت طبری میگوید که«این اقل چاکران دربار منتهای تفحص و تجسس»را نموده و نسخههایی از اصفهان و قزوین و همدان و یزد فراهم آورده که البته همگی دارای افتادگیها و غلطهایی بوده است و وی با یاری گرفتن از«چند مجلد قاموس صحیح بیغلط و دو سه ترجمهء دیگر از قاموس از قبیل منتهی الارب مطبوعه در کلکته و اقیانوس ترکی مطبوعه در قسطنطنیه و ترجمهء مسمی به قابوس که تألیف فاضل دانشمند حبیب الله دهلوی است،به قدر قوه تصحیح کرده و به طبع آن اقدام نموده و ثانیا و ثالثا مقابله»کرده است اما تصحیح بخشی از ابتدای کتاب یعنی تا حرف دال را به بعضی از دانایان واگذار نموده و خواسته است که کمال سعی و اهتمام در تصحیح آن مبذول دارند،لکن پس از نظر در کار ایشان دریافته است که اهتمامی تمام در این کار به عمل نیامده است،در نتیجه وی بعد از طبع کتاب،سهوها و ترکها را دیگر بار برطرف کرده و فهرستی از کلمات و جملات صحیح در پایان کتاب ترتیب داده و در عین حال نوشته است«البته ممکن است -------------- (1).
» همانطور که پیشتر گفته شد یکی از چاپهای ترجمان اللغة چاپ تهران مورخ 3721 در 1611 صفحه و 5 صفحه(رفع اشتباهات)و جمعا 6611 صفحه است2و احتمالا همان است که لغتنامهء دهخدا به عنوان چاپ 3521 بدان اشاره کرده و این کتاب به وسیلهء عبد الله طبری منشی و با تصحیح وی به چاپ رسیده و اطلاعاتی که در بالا به دست داده شده است از مطالب آغاز و انجام این چاپ است."