چکیده:
در ارتباط با انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ه.ش تحلیلهای متفاوت و متعددی مطرح شده است.تحلیلها و بررسیهای روشمند و علمی در این خصوص هنوز ادامه دارد.به منظور غنا بخشیدن به تحلیل و بررسی این پدیده شگرف نوشته حاضر بر آن است تا از دو زاویه مختلف بدان نگریسته به گونهای که در جمعبندی این مقطع تاریخی هر دو زاویه موید و مکمل کلیت انقلاب در عرصه داخلی و خارجی باشد. در این خصوص جایگاه ساخت دولت در پهنه روابط بینالمللی و فشارهای آن بر دولت در عصر پنجاه ساله مدنظر و توجه قرار گرفته است.از سوی دیگر با مدد از جامعه شناسی تاریخی، تاثیر نیروهای همبسته
اجتماعی بر ساخت دولت مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است.حاصل فشار مناسبات بینالمللی از سویی و فشار نیروهای همبسته اجتماعی در بعد داخلی از سوی دیگر فروپاشی ساخت قدرت سیاسی را در عصر پهلوی به دنبال داشته است.
خلاصه ماشینی:
"در متن مناسبات موازنه قوا هر چند رضا شاه بیعلاقه نبود تا درجه استقلال خویش را از نظام بینالمللی تعقیب نماید، لیکن فقدان یک پایگاه قوی اجتماعی با شروع جنگ جهانی دوم آینده رژیم سیاسی او را برای همیشه مورد شک و تردید قرار داد.
سومین نکته که نتیجه مورد دوم است، این بود که چنانچه اراده نظام سیاسی تابعی از نظم جدید بینالملل باشد، وضع نیروهای اجتماعی چه خواهد شد؟شکی نیست که نیروهای اجتماعی نیز علاقهمند بودند که از ضعف مزمن گذشته رهایی یابند و شبکه اجتماعی قدرت خویش را مستحکم نمایند.
حال سؤالی که به ذهن میرسد این است که چنانچه فلسفه نظام متمرکز برای جلوگیری از حرکتهای انقلابی و خزنده مارکسیستی باشد آیا پا به پای اتقان و استحکام مادی نیروهای اجتماعی، ارزشها و باورهای آنها تقویت نمیشد و این امر برای انگلستان گزندهتر و خطیرتر از خطر رخنه کمونیزم نبود؟به عبارت دیگر نهاد سلطنت و دربار با نیروهای اجتماعی چه ارتباطی پیدا میکرد؟برای ارایه یک پاسخ مناسب به این پرسش، بحث و بررسی این موضوع را از دوران بیست ساله رضا شاه شروع مینمائیم.
هر چند این بخش از جهاتی با سایر نیروهای اجتماعی اختلاف نظر داشت، لیکن اضطرار برخاسته از عمق نظام دو قطبی و انتقال آن به جامعه ایران می توانست نوعی همسویی را حداقل در کوتاه مدت برای او با دیگر طبقات فراهم آورد.
برغم فشارهای سیاسی-اقتصادی غرب و به ویژه ایالات متحده در چهار چوبه مهار دو جانبه، جمهوری اسلامی ایران با پشت سر نهادن هشت سال جنگ تحمیلی مصمم است دورهای از بازسازی و نوسازی را تجربه نماید که از نقطه نظر جامعه شناختی هنوز آینده این حرکت به وضوح مشخص نیست."