چکیده:
در میان روایات مربوط به فتح اصفهان به دست مسلمانان، دو نفر بهعنوان فاتح
اصفهان معرفی شدهاند. یک دسته روایات عبد الله بن بدیل بن ورقاء خزاعی و دستهای
دیگر عبد الله بن عبد الله بن عتبان انصاری را فاتح اصفهان معرفی کردهاند.پس از
بررسی و تحقیق درباره این دو دسته روایات بر ما روشن گردید، روایت اول که منبع آن
محمد بن اسحاق است، خبری متواتر و به واقعیت نزدیکتر است.روایت دوم-که از سیف بن
عمر تمیمی یکی از افسانه پردازان مشهور تاریخ اسلام است-یک افسانه است و سیف شخصی
را به نام عبد الله بن عبد الله بن عتبان وارد تاریخ کرده و او را بهعنوان فاتح
اصفهان معرفی کرده است و برای درست نشان دادن روایت خود به تخریب روایت فاتح واقعی
یعنی عبد الله بن بدیل بن ورقاء خزاعی پرداخته است.ما در این مقال بر آن هستیم که
روایت اول مبنی بر فاتح بودن عبد الله بن بدیل را اثبات نماییم.
خلاصه ماشینی:
"روایت دوم-که از سیف بن عمر تمیمی یکی از افسانه پردازان مشهور تاریخ اسلام است-یک افسانه است و سیف شخصی را به نام عبد الله بن عبد الله بن عتبان وارد تاریخ کرده و او را بهعنوان فاتح اصفهان معرفی کرده است و برای درست نشان دادن روایت خود به تخریب روایت فاتح واقعی یعنی عبد الله بن بدیل بن ورقاء خزاعی پرداخته است.
واژههای کلیدی سیف بن عمر تمیمی، فاتح اصفهان، اصفهان، عبد الله بن بدیل (*)-استادیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان مقدمه درباره چگونگی فتح و نام فاتح اصفهان میان مورخان اختلاف نظر وجودت دارد.
این روایت به دلایل ذیل میتواند، صحیح باشد: الف)فتح اصفهان به دست عبد الله بن بدیل یک خبر متواتر است و منابع بسیاری نیز آن را گزارش کردهاند(32/ص 46؛/ص 125؛7/ص 268).
روایت دیگر درباره فتح اصفهان ساخته سیف بن عمر تمیمی است که مینویسد: «عمر پرچمی برای عبد الله بن عبد الله بن عتبان انصاری بست و او را فرمان داد در سال 21 هجری به اصفهان رود و عبد الله بن ورقاء ریاحی با بر مقدمه سپاه او، و عبد الله بن حارث بن ورقاء أسدی و عصمة بن عبد الله بن حارث را بر دو جناح سپاه گماشت.
اما این مسأله بدانگونه نیست که تاریخ طبری سراسر افسانه باشد، بلکه چنین نیست و حوادث پس از جمل-که هیچ روایتی از سیف در آن نیست-معتبر و مستند است، زیرا از منابع ارزشمندی مثل ابو مخنف و نصر بن مزاحم گرفته شدهاند و به دلیل تواتر روایات و راویان موثق قابل اعتماد میباشند و اگر تاریخ طبری نبود بسیاری از گزارشهای تاریخی از سه قرن اول تاریخ اسلام به ما نمیرسید."