چکیده:
در این مقاله به بررسی معانی مختلف کلمه«زندیق»نزد مسلمانان پرداخته میشود.نگارنده بر این مدعاست که این اصطلاح معانی مختلفی برای مسلمانان داشته
است.مانوی، زردشتی، مزدکی، مشرک، مرتد، منافق، ...، از رایجترین معانی این کلمه
نزد مسلمانان میباشد.نتیجه این تحقیق آن است که این کلمه معنا و کاربری دقیقی نزد مسلمانان نداشته و
در بیشتر موارد به سبب بار معنایی منفی، به مخالفان مذهبی اعم از مسلمان و غیر
مسلمان نسبت داده شده است.بنابراین بر خلاف ادعای دانشمند علم حدیث، این کلمه بر
گروهی که دارای اهداف و مشخصات خاصی، به خصوص اهداف توطئهآمیز و ضداسلامی است،
دلالت نمیکند.
خلاصه ماشینی:
"برخی از اعتقاداتی که به انحراف مرسوم و به زندقه منسوب شدهاند، عبارتاند از:عدم اعتقاد به برخی از اصول اعتقادی شیعه، حتی اگر علوی محمدی فاطمی باشد(61، ص 213-212)، غلو(24/ج 1، ص 15؛45/ج 1، ص 341)، مانند اعتقاد به اینکه امام خدا است یا معرفت امام برای راستگاری کافی است(104/ج 1، ص 54)، واقفی بودن(72/ص 274؛107/ج 15، ص 379)، قدریه بودن(27/ج 5، ص 435؛42/ص 342؛65/ج 6، ص 186؛97/ج 1، ص 138؛ 110/ج 7، ص 203؛111/ص 236)، هرچند ابن الجوزی احادیث تکذیب قدر اصل زندقه است، را جعلی و موضوع میداند(4/ج 1، ص 275)اعتقاد به ارجاء(76/ج 1، ص 327)، اعتقاد به مخلوق بودن قرآن(28/ص 7؛44/ج 2، ص 377؛46/ج 1، ص 325؛100/ج 21، ص 341)، جدل کردن در امر دین(62/ص 43؛84/ص 9، ص 43)، متکلم بودن(14/ص 60؛33/ ج 1، ص 38، ج 7*ص 145؛43/ص 172؛83/ص 176؛91/ص 653)، تفکر در ذات خداوند(8/ ص 28؛37/ص 96؛94/ج 8، ص 22)، حلولیه(19/ج 6، ص 224؛48/ج 14، ص 73)، باطنیه که معتقدند که خداوند در ابتدا چیزی را خلق کرد و سپس چیزی دیگر را از آن، و این دو جهان را تماما اداره میکنند که بدان عقل اول و عقل دوم میگویند که قول ثنویها در نور و ظلمت میباشد(75/ج 12، ص 239)، گروهی از متصوفه(75/ج 1، ص 196، ...
از سویی دیگر، نوع سؤالات انجام شده به ویژه در خصوص مباحث قرآنی و آیات مشکل، نشان از آن دارد که سائل هر چند موصوف به زندیق شده، اما از معلومات بسیار خوبی در خصوص آیات و معانی آنها و تفاسیر قرآنی برخوردار است که کمتر میتوان تصور کرد که چنین معلوماتی نزد کسانی وجود داشته باشد که چندان با اسلام و قرآن مؤانست نداشته و در معارف قرآنی سخت کار نکرده باشند، مگر اینکه گفته شود که این زنادقه سالیان سال، به امر آموختن معارف اسلامی به قصد اشکالگیری از آن مشغول بودهاند."