چکیده:
در دوره خوارزمشاهیان درگاه یا دربار همچون گذشته تشکیلات گستردهای
داشت.کارکنان دربار جدا از دیوانیان به گروههای مختلف تقسیم میشدند و هر گروه
جایگاه و مرتبه خاص خود را داشت.صرفنظر از خانواده سلطان، ارشد این گروهها امرای
درگاه بودند که خود نیز به دستههایی تقسیم میشدند. در این مقاله برخی امرای مقرب
درگاه از جمله؛حاجب، امیر مجلس، امیر آخور، امیر شکار که هریک متصدی مسؤولیتی در
درگاه بودهاند، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.همچنین پیشینه منصب، جایگاه منصب در
ساختار اداری دولت خوارزمشاهیان، معرفی برخی صاحبان این مناصب و بررسی مناصب مشابه
این مسؤولیتها از مهمترین سرفصلهایی است که در این مقاله بررسی خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"از جمله به استناد نوشته نسوی اطلاع داریم که در زمان حمله مغولان، بیست و دو نفر از این افراد در درگاه سلطان محمد حضور داشتند که بهدست ترکانخاتون و بهدلیل هراس از قدرتطلبی آنان، کشته شدند(38:ص 57).
در هنگام تسویه حساب از شدت پریشانی قصد خودکشی کرد، ولی موفق نشد و چون این داستان به سمع سلطان رسید گفت او دیوانه استو او را از شغل استاد الداری عزل کرد و این منصب به شهاب الدین مسعود بن نظام الملک محمد بن صالح محول شد(39: ص 158-156، 80-79).
در دستگاه اداری غزنویان و سلجوقیان به این منصب برخورد نشد، 7 اما به استناد منابع میدانیم که در درگاه خوارزمشاهیان امیر مجلس از امرای مهم بوده است(18:ج 1، ص 135).
مشهورترین امیر آخور دربار سلطان محمد خوارزمشاه، امیر اختیار الدین کوشلی یا کشلوخان بود وی از امرای نظامی بزرگ خوارزمشاهیان بود و در مقامی بود که سی هزار سپاهی در فرمان او قرار گرفته بود و برای نشان دادن مرتبه رفیعتر او بر دیگر امیر آخوران، وی را با عنوان«امیر آخور بزرگ»یاد میکردند(38:ص 69).
منشی سلطان جلال الدین اهمیت این خصیصه را در آن میداند که در مواقعی امکان دارد سلطان به نام شکار ولی در حقیقت برای حمله و یا اقدامی مخفیانه از درگاه خارج شود و بههمیندلیل ضرورت دارد امیر شکار از افراد رازدار تعیین شود.
این احتمال از آنجا ناشی میشود که نسوی کشندگان شرف الملک وزیر سلطان جلال الدین را سلاحداران نوشتهاست، ولی ناصر الدین منشی آنان را بهعنوان جاندار معرفی میکند(38:ص 260/33:ص 99)."