چکیده:
مردمسالاری به سه شیوه اجرا میشود:فقط از راه نمایندگان مردم(مردمسالاری غیرمستقیم یا نمایندگی)،نمایندگان و مردم(مردمسالاری نیمهمستقیم)و یا فقط با مشارکت مستقیم مردم (مردمسالاری مستقیم).در قانون اساسی کشورهایی که نظریهی حاکمیت ملی را پذیرفتهاند حکومت مردم تنها از طریق نمایندگان آنها(نمایندگان مجلس،نخست وزیر یا رئیس جمهور) صورت میگیرد درحالیکه در دولتهایی که برپایهی حاکمیت مردم شکل گرفتهاند این حاکمیت ممکن است هم توسط نمایندگان و هم توسط مردم یا اینکه فقط مستقیما توسط مردم اعمال گردد.در جهان معمولا دولتها به نظریهی نماینده سالاری عمل میکنند و کمتر از مردم برای اعمال قوهی موسس و مقننه بهره میبرند.ما در این مقاله کوشیدهایم موارد عمدهی اعمال حاکمیت مستقیم توسط مردم را در کشورهای متعدد بنمایانیم.این موارد عبارتند از مجلس مردمی،برکناری نمایندهی منتخب توسط مردم،و تو یا پیشنهاد قانون توسط مردم،همه پرسی ملی و محلی،همه پرسی قانونگذاری عادی و اساسی و...
خلاصه ماشینی:
"امروزه نیز به لحاظ تئوریک در برخی از کانتونهای سویس (Berne,Lucerne,Bale-CamPagne,etc) این شیوه،موجود و بدین ترتیب است که به پیشنهاد شماری از شهروندان برای کنار زدن مجلس یعنی گونهای حق انحلال مردمی مجلس،یک همه پرسی برگزار میشود.
3-پیشنهاد مردمی قانون یا ابتکار عام قانونگذاری پیشنهاد مردمی قانون عبارت از این است که شماری از شهروندان جهت اصلاح قوانین عادی یا قانون اساسی یا تصویب قوانین و مقررات جدید،یک لایحهی قانونی را تدوین و به قوای عمومی تسلیم و از آنها درخواست میکنند که دربارهی آنهمه پرسی برگزار شود Droit) .
در صورت عدم تصویب طرح پیشنهادی پارلمان،آن طرح به همه پرسی محول میشود و در صورت رای مثبت مردم،مجلس باید طرحی جهت احاله به همه پرسی تدوین نماید؛ حدر صورتی که پیشنهاد بازنگری بهطور کامل تدوین شده و دقیقا حاوی موارد بازنگری در قانون اساسی باشد:در این صورت متن مستقیما به همه پرسی احاله شده و پارلمان میتواند نظری مشورتی ارائه دهد.
قانون اساسی پرتغال نیز به همه پرسی برای قانونگذاری عادی اشاره دارد اما انجام آن منوط به وجود شرایط خاصی است و از زمان اجرای قانون اساسی این کشور در تاریخ 2 آوریل 1976 هیچگونه همه پرسی برگزار نشده است .
بنابراین هرچند در سویس پیشنهادهای همه پرسی با ویژگی بیگانه ستیزی به نتیجه نینجامیدهاند بااینحال، این فیلتر(نظارت بر مطابقت پیشنهاد همه پرسی با قانون اساسی)با هدف جلوگیری از حرکات افراطی مردم دربارهی مسایل حساس و پرتنش گذاشته شده است."