خلاصه ماشینی:
این معلومات پراکنده جغرافیائی غالبا بصورت فرهنگهای مفصّل امکنه درآمده که زیر هر نامی توضیحات و اطلاعات گوناگون مربوط بدان مکان گرد آمده بود؛حال اگر مانند معجم البلدان یاقوت حموی مشتمل بر اطلاعات ادبی گوناگون نبود و در آنها بیشتر به وصف مکان منظور پرداخته شده بود،این معلومات جغرافیائی هنوز رابطه علمی محکم نداشت و از اختصار آنها دفترهای کوچک و بزرگی بنام جغرافیای کلاسی تدوین و ترتیب مییافت که یکی از وسایل تقویت حافظه محسوب میشد و کمتر در تربیت روح و فکر از نظر تکالیف فرد در برابر جامعه تأثیر داشت.
بنابراین هنوز کتابی در فن جغرافیا از تألیفات استادان دار الفنون که برای دانشجویان که عصر نوشته باشند بنظر نگارنده نرسیده است تا آنکه نوبت تأسیس مدارس جدید رسید و رشدیه و علمیّه و شرف و افتتاحیه مفتوح گشت،در این آموزشگاهها درس جغرافیا جزو مواد اساسی برنامه قرار گرفت و بعدها با هرگونه تغییر و تبدیلی که در اسلوب اداره آموزشگاهها پیدا میشد و یا انکه دورهء تحصیل بدورهء ابتدائی و متوسطه و دورهء متوسطه بشعبههای علمی و ادبی تقسیم گشت همواره درس جغرافیا یکی از مواد اساسی برنامه آموزش کشور ایران بوده و جز در موقع تقسیم دورهء متوسطه بشعبهء علمی و ادبی که جغرافیا را از شعبهء علمی حذف کردند هیچوقت برنامهای بدون درس جغرافیا تدوین نشد.
نگارنده چون اطمینان داشت روزی باید آن شیوه دیرینه که جز سنگینی حافظه و اتلاف وقت سودی ندارد از میان برود و بجای آن جغرافیای جدید با روش نو از طرف معلمین تألیف و تدریس شود از این اقدام خود خشنود بود و با وجود خردهگیریها بفاصله یک سال چند چاپ و چند هزار نسخه از آن انتشار یافت و ملعوم شد زمینه امروز برای تحول اساس درس جغرافیا حاضر و محتاج بیک اقدام اساسی از طرف اولیای وزارت فرهنگ میباشد.