چکیده:
قرآن این کلام خدا به مخاطب محبوب خود ـ پیامبر ـ که طریق تنزل را طی کرد تا به دست سایر آدمیان رسید1 شامل آیاتی است که شخص پیامبر(ص) مخاطب ویژه آن است.این آیات بی شک ،پرده از حکمتهای بی شماری برداشته و حکایتهای بیمانندی از تعالیم و پرورش یک انسان بی بدیل دارد،انسانی که اگر چه از جهاتی مانند سایرین است (فصلت/6) از جهاتی نیز متفاوت (از سایرین) پرورش یافته،تا قلبش یک جا مهبط وحی گردد و کلام خدا را یکباره حمل کند2 و آینهای بی زنگار برای تصویر آن بی صورت گردد! بدون تردید پژوهشی در این آیات،و شناخت کیفیت خطاب آنها،به آشنایی با بخش عظیمی از آیات قرآن منجر میشود
خلاصه ماشینی:
"وجود و تکرار فراوان این واژه در قرآن،از یک سو حکایت از کمال اهتمام پیامبر به حفظ و صیانت کلام خدا و بازگو کردن بی کم و کاست آن برای مردم دارد و از سوی دیگر کنایت از عدم اختیار و قدرت او در دگرگونی پیام خداوند است، زیرا پیامبر(ص) حتی از ذکر کلمهای مانند «قل» ـ که در بدو امر کاربرد و تکرار آن بیحاصل به نظر میرسد-دریغ نورزیده است.
(واقعه،56/47ـ50) ب) این پرسشها و گفتارها،به شیوه پیشگویی است یعنی سخن یا سؤال احتمالی مردم طرح و سپس پاسخ از طریق پیامبر(ص) بیان میشود: و لو جعلناه قرانا أعجمیا لقالوا لولا فصلت آیاته ءأعجمی و عربی قل هو للذین أمنوا هدی و شفاء… (فصلت ،41/44) ج) در پارهای آیات نیز عبارت «یسئلونک » (14مورد) در قرآن ذکر شده و پس از آن، پاسخ همراه با فرمان «قل» به پیامبرـ جهت ابلاغ به مردم ارائه گردیده است: یسئلونک عن الأهله قل هی مواقیت للناس والحج …(بقره،2/189) د) گاهی پس از فعل «قل» پرسشی از سوی خدا طرح میشود که پاسخ آن نیز در پی «قل» آمده است: قل من رب السموات والأرض قل الله…(رعد،13/16) 2.
خطاب خداوند به مردم از طریق پیامبر(ص) و با استفاده از امر«قل» الف) در شماری از آیات قرآن، پس از خطاب قل به پیامبر (ص)،خطابی به مردم آمده است : قل سیروا فی الأرض فانظروا کیف کان عاقبة المجرمین(نمل،27/69) ب) برخی از آیاتی که فرمان«قل» بر آنها وارد شده است، حامل پیام، برای گروهی ویژه است :(28 مورد) قل یا أهل الکتاب لم تکفرون بایات الله و الله شهید ٔ علی ما تعملون(آل عمران،3/98) قل للذین أمنوا یغفروا للذین لایرجون أیام الله لیجزی قوما بما کانوا یکسبون (جاثیه، 45/14) 3."