چکیده:
در عالم خلقت برسد.در مرحله بعد کودک یاد میگیرد که از انجام رفتارهای غیراخلاق و غیرانسانی بپرهیزد و فضائل و کمالات انسانی را در خود رشد دهد.در مرحله سوم و آخرین مرحله تربیت،کودک شروع به علمآموزی میکند تا بیشتر از پیش رو به سوی کمال برود.تربیت اسلامی جامع است از این نظر که شامل پرورش جسم،روح،فرد و جمع،دنیا و آخرت میشود(احمدی،1364).تربیت در اسلام تنها انجام مناسک دینی نیست.بلکه پروراندن هر صفت و کمالی است که انسان به عنوا جانشین خدا بر زمین و انسان به عنوان انسان باید دارا باشد.آیات،روایات و توصیههای دینی متفاوتی را میتوان یافت که در آن نه تنها به عبادت و انجام مراسم دینی توصیه شده است بلکه کسب کلیه فضائل و دوری از هر حیوان صفتی سفارش شده است.از دیگر ویژگیهای تربیت اسلامی این است که تمامی تلاشهای تربیتی یک مسیر را دنبال میکنند و آن عبادت و بندگی خدا و تسلیم رضای او بودن است.این ویژگی مخصوص تربیت اسلامی است و در هیچ یک از مدلهای تربیتی وجود ندارد. در بهترین روشهای تربیتی فرد خدمتگزار جامعه است و هدف والاتری وجود ندارد.از ویژگیهای دیگر تربیت اسلامی تاکید آن بر تربیت شناختی است.آنقئر که در تربیت اسلامی بر پرورش تفکر و علم آموزی تاکید شده است در هیچیک از مدلهای تربیت چنین سفارش نشده است.امروزه ما وارث جهانی پر از ناکامیها،شکستها،بیمناکیها و سرخوردگیها هستیم،کنار نهادن عقل و خرد و پیروی از امیال درونی،غرایز حیوانی و خودخواهیها،انسانهایی بیرحم،بیمنطق و تخریبگر ساخته است.وجود اینهمه بیعدالتی،سرگشتگی،جنگ و بسیاری از رفتارهای غیر عقلانی،موید این امر است که بشر امروزی قبل از هر چیز به تربیت کردن نیاز دارد.در اهمیت تربیت در اسلام همین بس که در قرآن مجید از یکی از اهداف عالیه بعثت پیامبران به عنوان تزکیه (تربیت)نام برده شده است.تربیت در اسلام با معانی و تعابیر مختلفی بکار رفته است.در یک تعبیر، تربیت به معنای رسیدن به رشد است.آیه 1 سوره جن ناظر بر این تعبیر است.در این آیه هدف قرآن هدایت به حق و کمال عقلی است.آیات دیگری مانند 256 سوره بقره،10 سوره جن و 10 سوره کهف ،نیز ناظر بر همین معنا از تربیت هستند.در جای دیگر قرآن مانند آیات 29 و 38 سوره غافر ماموریت پیامبر اسلام هدایت به راه کمال ذکر شده است.هدایتی که در آن فرد،در راه مستقیم(صراط المستقیم)گام برمیدارد.در سورده آل عمران آیه 164 آمده است که همانا خداوند بر افراد باایمان منب نهاد و برای آنان پیامبری را مبعوث کرد تا آنان آیات الهی را تلاوت کنند و انسانها را از آلودگیها برهانند(تزکیه کنند)و به آنها کتاب و حکمت بیاموزند.و یا در نهج الفصاحه،پیامبر اکرم(ص)می فرماید:«من برای به کمال رساندن خوبیهای اخلاق مبعوث شدم».بنابراین تزکیه نفس باعث رستگاری میشود و تربیت باعث به کمال رسیدن ابعاد معنوی و شخصیتی انسانها میگردد.در این میان پرمعناترین تعبیر از تربیت اسلامی همان تعبیر به تزکیه است.در آیه دوم سوره جمعه،هدف از بعثت رسولان و پیامبران آگاه ساختن انسانها از نشانههای الهی،تزکیه آنها و علمآموزی به آنها عنوان شده است.این سه هدف بزرگ الهی جز برترین اهداف تربیت اسلامی است(مکار شیرازی، 1367).هدف اول یعنی آگاه ساختن انسانها به نشانههای الهی جنبه مقدماتی دارد و در آن سعی می شود کود با رشد گیرندههای حسی خود مخصوصا دیدن و شنیدن بتواند به تفکر و تاملی درست
خلاصه ماشینی:
"در سیره تربیتی امام علی(علیه السلام)این نکته مورد توجه بود و آن حضرت با ایجاد رابطه اجتماعی صحیح میان فرزندان خود به تربیت اجتماعهی آنان اقدام میفرمود.
5. میزان و معیار رابطه درست با دیگران: امام علی(علیه السلام)در سیره تربیتی خویش برای برقراری ارتباط درست و سالم با دیگران و نیز برخورد با آنها معیار و ملاک کلیدی را به فرزندان خود ارائه فرمود و آن نقش انسان است:«یا بنی اجعل نفسک میزانا فیما بینک و بین غیرک...
این شیوه تربیتی امام علی(علیه السلام)از اهمیت زیادی برخوردار است و آن حضرت به دو طریق از این شیوه تربیتی فرزندان خود بهره میجستند:یکی از طریق معرفی نمودن الگوهای مطمئن و دیگری الگو بودن خودشان برای آنان.
2. داشتن الگو و سرمشق مناسب: از منظر امام هادی(ع)،وقتی کودک متولد میشود،استعداد فطری و آمادگی ذاتی برای یادگیری و تربیت را دارد و میبایست یک الگوی تربیتی صحیح را برای او ایجاد کرد تا از مشاهده رفتار آنان،به ویژه از والدین،الگو گیرد و از آنان تبعیت کند و اگر چنین الگویی فرا روی فرزند نباشد،مسلما تربیت او دچار انحراف خواهد شد.
3. روش تمرین،تکرار و عادت دادن عملی: از شیوههای دیگر تربیتی امام هادی(ع)این بود که آن حضرت سعی میکرد افراد را به رفتار پسندیده، ایجاد نظم و انضباط در زندگی تسلط بر نفس عادت دهد و با اجرای برنامههای مستمر همراه با تمرین و تکرار،رفتارهای شایسته را به صورت ملکه در راه و رسم زندگی فردی و اجتماعی افراد به منصه ظهور در آورد."