چکیده:
این مقاله، یکی از صور خیال شاعرانه، یعنی تشبیه تفضیل را، در شعر عماد فقیه
کرمانی، بررسی میکند؛در آغاز، به جایگاه و ارزش تشبیه، در نقد بلاغی میپردازد،
آنگاه به شیوههای نوسازی تشبیه اشاره میکند و یکی از مهمترین آنها را، تفضیل
میداند.تشبیه تفضیل در شعر عماد، از لحاظ کمی، با سه تن از شاعران سبک خراسانی
مقایسه میشود؛به ویژگیهای تشبیه افزونی تشبیه تفضیل در بیتهایی که به صامت«ت»ختم
میشود، گزاره دیگر بررسی مقاله است.همه این بررسیها با انتخاب نمونهای 10 و 20
درصدی از شعر عماد تحقق مییابد.سخن آخر آنکه افزونی و شماره گسترده تشبیه تفضیل
در شعر عماد، به عنوان شاعری در محدوده سبک عراقی، میتواند یکی از ویژگیهای سبکی
شعر عماد فقیه را، از دیدگاه صور خیال شاعرانه رقم زند.
خلاصه ماشینی:
"با قامت و عذار تو یابند نسبتی گر سرو در قبا رود و ماه در نقاب (عماد، 23:1380) ادات شرط، گاه در کلام جا گرفته است و گاهی بدون ادات، معنی شرط از معنی بیت، درک میشود مانند: دارد عقیق با لب او نسبتی ولی او را نگین ملک ملاحت میسر است گر صبا خواهد که مشک ارزان شود حلقهای بگشاید از گیسوی دوست (عماد، 24:1380) قید و شرط به نوعی هم زادند و میتوان گفت که قید هم به نوعی به شرط بازگشت دارد؛ولی کارکرد نحوی آن، گاه در قالب پاسخ به پرسش مقدر است؛مانند بیتهای یاد شده و یا بیت ذیل: آن گنج کدامست که ویرانه ندیدست وان شمع دل افروز که پروانه ندیدست (عماد، 25:1380) جمله«که ویرانه ندیدست؟»قیدی است که مبالغه در تشبیه معشوق به شمع و گنج را ممکن میسازد و تشبیه را به قله تفضیل میکشاند؛زیرا ذهن مخاطب را به سویی میبرد که این شمع و گنج، زمینی نیستند؛بلکه از نوعی هستند که در پدیدههای عینی نمیتوان یافت.
3. نتیجهگیری بررسی نوسازی صور خیال شاعرانه، در شعر عماد، به عنوان یکی از شاعران سبک عراقی، نشان میدهد که تشبیه تفضیل، یکی از مهمترین راههای نوسازی تشبیههای عماد فقیه کرمانی است؛به طریقی که در 150 غزل او، بیش از 228 تشبیه تفضیل شمارش شده و این رقم، دهها برابر میزان به کارگیری این شگرد، در شعر شاعران سبک خراسانی است و از سوی دیگر، این شگرد هماهنگ با محتوای عرفانی شعر او، در خدمت بیان برتر زیباییهای معشوق به کار گرفته شده است."