چکیده:
یکی از درسهای کتاب ادبیات سال دوم(علوم تجربی و ریاضی) انواع حماسه و نمونههایی از آن است،که در آن بخشهایی از کتاب خاوراننامه معرفی شده است.
کتاب خاوراننامه یکی از بارزترین حماسههای دینی در ادب فارسی است.اثر یاد شده در سال 1305 به صورت سنگی و بعدها خلاصهی آن در سال 1385 از سوی نشر توس چاپ شده است.
خلاصه ماشینی:
"در عین حال،ناظم آن در پایان کتاب از آن چنین یاد میکند:چو بر سال هشتصد بیفزود سی شد این نامهی تازیان پارسی مر این نامه را خاوراننامه نام نهادم بدان گه که کردم تمام (نسخه خطی خاوراننامه،موزه هنرهای تزیینی تهران) احتمالا سبب شهرت آن به خاورنامه این است که تنها نسخهی معتبر کتاب مذکور در ایران نسخهی موزهی هنرهای تزیینی تهران است و در روی اولین برگ آن عنوان خاورنامه ذکر شده است و نیز نسبت کتاب به خاور،سرزمین پادشاهی قباد است.
سرزمینهای موردنظر در خاوراننامه نیز ناشناخته بوده و شاهانی که در آن مکانها حکومت میکردهاند اشخاصی هستند کاملا ساختگی و مجعول و حتی اسامی آنها به گونهای انتخاب شده است که به هیچ زبان و ملیتی شباهت ندارد و تاکنون معلوم نشده که این«خردمند دانای تازینژاد»کیست و کجاست؟خردمند دانای تازینژاد زتازی زبانان چنین کرد یاد (همان اثر،آغاز کتابت خاوراننامه) در داستانهای مربوط به خاوراننامه افرادی چون عمرو امیه(عیار معروف تازی) در بسیاری از صحنهها حضور دارد.
یان ریپکا،محقق نامی،حماسههای تقلید شده از فردوسی را به دو بخش حماسههای پهلوانی،مانند گرشاسبنامهی اسدی و حماسههای نیمه تاریخی،دینی و تاریخی تقسیم نموده است و اظهار میدارد: «آخرین سالک این طریق ابن حسام خوسفی سرایندهی خاوراننامه است که در آن،چون پیروزی تشیع صفوی در پیش بود،سنت حماسی دستخوش تشیع میگردیده و امام علی-علیه السلام- جانشین پهلوانان اصلی میشود...
ق. به پایان برده است:چو بر سال هشتصد بیفزود سی شد این نامهی تازیان پارسی مر این نامه را خاوراننامه نام نهادم بدان گه که کردم تمام (ابن حسام،نسخهی خطی خاوراننامه،موزهی هنرهای تزیینی تهران،ص آخر) از خاوراننامهی ابن حسام چند نسخهی خطی در فهرستهای مختلف معرفی شده است،از آن جمله: 1."