چکیده:
جنوب و جنوب غربی آسیا دو منطقهای که قدرتهای جهان بیش از پنج قرن است که در تقسیمات فضای جغرافیایی آنها نقش مهمی داشتهاند و در دورانهای مختلف با تغییر در اهداف استراتژیک قدرتهای جهان دچار تحولات و دگرگونهای مهمی گردیدهاند.زمانی این مناطق صرفا تحت تأثیر اهداف نظامی قرار داشتند و در مقاطعی جنبههای اقتصادی بر سرنوشت سیاسی آنها سایه افکنده است.ولی در قرن بیست و یکم به دلیل تحول در الگوهای استراتژیک هر دو جنبه در ساختارهای همه جانبه امنیتی آنها تأثیر گذار خواهد بود و جالب است که در این دو منطقه سه کشور ایران،پاکستان و هند همیشه در محور استراتژیک قرار داشتهاند به ویژه اینکه پس از فروپاشی شوروی سابق تغییر در مرزهای ژئوپلتیک دوران جنگ سرد که مفهوم ژئواکونومی جایگزین مفهوم ژئواستراتژی شده است، سه کشور فوق در مرکز دو قلمرو ژئواکونومیک قرن بیست و یکم قرار گرفتهاند.در نتیجه،در آینده شاهد تحولات بسیار زیادی در این سه کشور از لحاظ انتخاب متحدین استراتژیک منطقهای و جهانی خواهیم بود و در این رابطه عامل انرژی به عنوان خمیر مایه این وحدث ژئواکونومیک عمل خواهد نمود و نقش تجارت،مناطق آزاد و امنیت خطوط انتقال انرژی سرنوشت سازترین عوامل در تأمین امنیت همه جانبه این سه کشور خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
"آنچه نقشههای جغرافیایی به ما تأکید میکند این است که برخی پیوندهای اجباری فضایی بین قارهها هم فرصتهایی را برای ساکنین آن فراهم ساخته است و هم تهدیداتی را،اگر رهبران کشورها که در واقع نمودی از تفکر انسانهای کشورهایشان هستند از ویژگیهای ژئوپلتیکی کشور و مردم خود آگاهی داشته باشند درک فرصتها و در پی آن حفظ منافع ملی کشور به آسانی صورت خواهد گرفت،پیوند دو قاره آسیا و اروپا و تشکیل جزیره بزرگ جهانی1قبل از هر عاملی یک رشته نقاط قوت ژئواستراتژیک را برای ساکنین خود به وجود آورده است، حال این ویژگیهای ژئواستراتژیک در هر مقطعی با اهداف استراتژیک قدرتهای منطقهای و جهانی به نحو خاصی عمل میکند،مثلا در دوران جنگ سرد(89-1947) تمام تفکرات استراتژیک حول محور جزیره جهانی دور میزد (Sagan,1989,98) و با نگرش به حوادث و رویدادهای آن ملاحظه میگردد که تقریبا 90 درصد مشاجرات بین المللی در این جزیره جهانی یا اوراسیا2صورت گرفته است تا جایی که ورود و خروج یک کشور در داخل بلوک بندیها میتوانست پیامدهای بسیار زیادی را به دنبال داشته باشد،در این تقسیمبندی کشورهای جنوب آسیا و جنوب غربی آسیا به دلایل بسیار زیادی همیشه از ویژگیهای خاصی برخوردار بودند کما اینکه در طول دوران جنگ سرد که دارای ده منطقه ژئوپلتیکی بودیم و هر منطقهای عملا مکمل استراتژیهای جهانی قدرتهای بزرگ عمل مینمود کشور هندوستان حالت نسبتا مستقلی داشت (142/1379،عزتی)و از دیگر مناطق ژئوپلتیک جهان کاملا مجزا بود،این در حالی بود که جنوب آسیا که هسته اصلی آن را دو کشور هند و پاکستان تشکیل میدادند یک واحد ژئواستراتژیک به حساب میآمد و به همین علت پاکستان به عنوان مکمل استراتژی بحری ایفای نقش میکرد،حال این سؤال پیش میآید که چرا هندوستان یکی از مناطقی بود که مورد توجه روسها بود و هندیها هم بیمیل نبودند که در پارهای از موارد از جمله جذب تکنولوژی و آن در اشکال نظامی خود به شوروی سابق نزدیک شوند،این بدان علت بود که از یک طرف شوروی احساس میکرد که از جانب همسایه شرقی خود یعنی چین تهدید میشود و از سوی دیگر خیلی از ویژگیهای (1)."