چکیده:
در مقاله حاضر ضمن بیان جایگاه نذر به لحاظ مفهومی و نظری در مردمشناسی دینی،
به بیان وضعیت آن به عنوان یکی از اعمال و رفتارهای دینی در میان مردم مسلمان ایران
پرداخته میشود.علاوه بر این، شناسایی سهم و نقش آن، در تمایز بین زنان و مردان در
انجام مراسم دینی و در نهایت تبیین هویتیابی زنان از طریق انجام آن مورد نظر
است.برای بیشتر زنان ایرانی به دلیل اعتقاد دینی یا آگاهی از ارزشهای اجتماعی
معطوف به نذر در مقایسه با مردانی که به این سنت دینی باور دارند ولی به گونهای
متفاوت از زنان عمل میکنند یا زنانی که به ادای نذر به عنوان یک وظیفه دینی یا امر
اجتماعی باور نداشته و در نتیجه در مراسم دینی مشارکت عمده و فعالی ندارند، موقعیت
خاصی فراهم میسازد.فرایند نذر موجب و منشأ تمایزدهی آنها از دیگران(زنان و مردان
بی توجه به نذر)میشود.این معنی رامیتوان با تأکید بر نذرهای زنان و مردان در
مراسم دینی نشان داد.با وجود اینکه بسیاری از نذورات و وسایل مورد استفاده در مراسم
دینی برای این منظور به طور مشترک برای زنان و مردان مورد استفاده قرار گرفته، ولی
بعضی از آنها ویژه مراسم و مناسک دینی مردان و برخی دیگر مختص زنان است.با ملاحظه طبقه اجتماعی، زمان، مکان، جنسیت و موقعیت فرهنگی و اجتماعی زنان و
مردان، استفاده متفاوت از نذورات برای این گروه اجتماعی، هویتآفرین نیز است.
خلاصه ماشینی:
"برای بیشتر زنان ایرانی به دلیل اعتقاد دینی یا آگاهی از ارزشهای اجتماعی معطوف به نذر در مقایسه با مردانی که به این سنت دینی باور دارند ولی به گونهای متفاوت از زنان عمل میکنند یا زنانی که به ادای نذر به عنوان یک وظیفه دینی یا امر اجتماعی باور نداشته و در نتیجه در مراسم دینی مشارکت عمده و فعالی ندارند، موقعیت خاصی فراهم میسازد.
بدین لحاظ در مقاله، حاضر تلاش عمده پاسخ به دو سؤال زیر است:آیا نذر صرفانوعی فعالیت اجتماعی و فردی است که در مراسم عزاداری رنگ و قالب مذهبی و دینی به خود میگیرد یا در عین حال نوعی هویت و ارزش اجتماعی برای زنان نیز ایجاد میکند؟به عبارت دیگر، نذر چه بار شخصیتی و هویت اجتماعی برای زنان ایجاد میکند؟" به نظر میآید نذورات انجام شده توسط زنان دربردارنده نوعی هویت اجتماعی برای آنان است.
اگر تعلق به طبقه اجتماعی خاص و سطح تحصیل بالا برای افراد در جامعه مدرن عوامل هویتساز باشند، اقدام به انجام نذورات طی مناسک و آیینهای دینی نیز این سهم و نقش را می تواند در بین زنان مذهبی داشته باشد(بهار 380:157)مشارکت زنان در آیینهای دینی و انحصاری شدن بعضی از مناسک در مقابل مردان، زمینه هویت اجتماعی آنها را فراهم میآورد.
پخش نذورات در حاشیه عزاداری مثل گلاب پاشیدن، اسپند دودکردن، توزیع شربت، قربانی، غذا دادن، خرید وسایل عزاداری، نظاممند و تابع زمان عزادازی(مثلا روزهای عاشورا و تاسوعا)و مکانهایی مانند مسجد، حسینیه و تکیهها و افرادی چون زنان و جوانان و گروههای سنی و طبقه اجتماعی آنها است."