چکیده:
دوراهی اجتماعی موقعیتی است که در آن، هر کنشگر با دو گزینه روبهرو است:
همیارانه و غیرهمیارانه.برای هر کنشگر، رفتار غیرهمیارانه نفع بیشتری را به دنبال
دارد، اما اگر تعداد قابل توجهی از کنشگران، غیرهمیارانه رفتار کنند، همه نسبت به
وقتی که همیارانه رفتار میکردند، بیشتر زیان میبینند، مبانی نظری بررسی دوراهی
اجتماعی، نظریه انتخاب عاقلانه(بهویژه روایت جامعهشناختی آن، شامل عقلانیت
اجتماعی)و نظریه بازی است.عوامل مؤثر بر رفتار در دوراهی اجتماعی، شامل عوامل
موقعیتی، شخصیتی و فضای کنش است.در این تحقیق از روش پیمایش(جمعیت نمونه شامل 730
فرد 15 سال به بالای ساکن تهران)استفاده شده است.برای آزمون فرضیات نیز عمدتا از
رگرسیون لوجستیک استفاده شده است.نتایج تحقیق نشان داد که میزان رفتار همیارانه
پاسخگویان در موقعیتهای دوراهی اجتماعی، بین 65 تا 85 درصد، و میزان
خلاصه ماشینی:
"فرضیات تحقیق شامل تأثیر عوامل شخصیتی(جهتگیری مذهبی و نوع شخصیت، یا جهتگیری ارزشهای اجتماعی)، موقعیتی(اعتقاد به اثربخشی عمل جمعی، شرایط دوستانه یا رقابتی حاکم بر موقعیت، ارتباط میان کنشگران در موقعیت، اطلاع از پیامدهای رفتار غیرهمیارانه در دوراهی اجتماعی، تأثیر تجربه قبلی)و فضای کنش(هنجارهای حاکم بر کنش، نوع رابطه، و نوع موقعیت کنش)بر رفتار افراد در موقعیتهای دوراهی اجتماعی تأیید شد.
این عوامل عبارتند از:اعتماد به همکاری دیگران، اثربخشی عمل جمعی، نفع جمعی درازمدت، پاداش عمل جمعگرایانه و تنبیه عمل فردگرایانه، شرایط رقابتی یا همیارانه موقعیت، ارتباطات با دیگر کنشگران، آگاهی از دوراهی اجتماعی و پیامدهای رفتار غیرهمیارانه در آن، تأثیر تجربه قبلی.
متغیرهای وارد در مدل(در تمام موقعیتها)عبارتند از:عوامل شخصیتی(ابعاد و وجوه پنجگانه دینداری، عقلانیت ابزاری، اعتماد تعمیمیافته، و شخصیت(جهتگیری ارزشهای اجتماعی)، عوامل موقعیتی(آگاهی از پیامدهای دوراهی اجتماعی، اعتماد به همکاری دیگران، شرایط رقابتی یا همیارانه درون موقعیت، اثربخشی عمل جمعی، نفع جمعی درازمدت، اثر ارتباطات، اثر مذهب)، و عوامل مرتبط با فضای کنش(ترجیحات رفتاری چهارگانه، نوع رابطه، نوع هنجار، و نوع موقعیت).
با بررسی ابیات مسئله، این عوامل به سه دسته:عوامل شخصیتی(نوع شخصیت یا جهتگیری ارزشهای اجتماعی، جنسیت، جهتگیری مذهبی، عقلانیت ابزاری، و اعتماد تعمیمیافته)، عوامل موقعیتی(اعتماد به همکاری دیگران، اثربخشی عمل جمعی، نفع جمعی درازمدت، پاداش عمل جمعگرایانه و تنبیه عمل فردگرایانه، شرایط رقابتی یا همیارانه موقعیت، ارتباطات با دیگر کنشگران، آگاهی از دوراهی اجتماعی و پیامدهای رفتار غیرهمیارانه در آن، و تأثیر تجربه قبلی)و فضای کنش(هنجارهای حاکم بر کنش، نوع روابط حاکم بر کنش، موقعیتهای کنش، و ترجیحات رفتاری)تقسیم میشوند."