چکیده:
مقاله حاضر در واقع قسمتی از بخش نخست یک بررسی تاریخی در باب مبانی مدیریت
دولتی و منابع درآمد دولتها در ایران، قبل و بعد از اسلام است، که مباحثی چون
تشکیلات دولت مرکزی، چگونگی اداره امور ایالات، کم و کیف سازمانهای اداری یا
دیوانسراها، اداره امور مالی و منابع درآمد دولتها، اداره امور مالی و منابع درآمد
دولتها، تشکیلات قضائی و نظامی را مورد بررسی قرار داده است.این مقاله، بر همین
سیاق به بحث در باب چگونگی اداره امور کشور در عهد هخامنشیان پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"در یکی از معروفترین کتیبههای بر جای مانده از عهد هخامنشیان، یعنی کتیبه نقش رستم، که حاوی اطلاعاتی در باب وسعت امپراطوری پارس است، آمده است:«داریوش شاه میگوید به اراده اهورمزد این است علاوه بر پارس ممالکی که در تصرف من است در آنها حکومت میکنم و بر من باج میدهند و آنچه فرمان من است اجرا میکنند و در آن جاها قانون من محفوظ است:»ماد(مملکت ماد)-خووج(خوزستان)-پرثو(پارت-خراسان و گرگان)-هرای و(هرات)-باختریش(باختر-بلخ)-سوغود -(سغد بخارا و سمرقند)-خوارزمیش(خوارزم-خیوه)-زرن ک(سیستان)-هر خواتیش(رخج-افغانستان جنوبی تا قندهار)ث ت گوش sattagydia(پنجاب هند(پیرنیا)-برخی با افغانستان مرکزی تطبیق میکنند-دکتر محمد معین)گندار (کابل و پیشاور)، هیندوس(سند)-سکاهوم ورک(سکهای ماوراء سیحون)سکاتیگر خنودا(سکهای ماوراء سیحون)- بابیروس(بابل)-اثورا(مور)اربای(عربستان)-مودرایا(مصر)-ارمین(ارمنستان)-کت پ توک(کاپادوکیه(قسمت شرقی آسیای صغیر)-سپرد(مغرب آسیای صغیر، شهر سارد)-ی ثون(یونانیهای آسیای صغیر)سکاتی ی تر دریا(سکاهای آنطرف دریا)سکودر(مقدونی)ی تو ناتک برا(یونانیهای سپردار-تراکیه امروزوی)-پوتی یا(سومالی و عدن امروزی)کوشیا (حبشیان)-مکیا(برقه)-کژخا(کزکا)(قرتاجنه-کارتاژ-تونس امروزی) 1 علی رغم تفاوتهایی که در نام برخی از ایالات و تعداد آنها در متون تاریخی دیده میشود 2 ، با توجه به جغرافیای سیاسی کنونی، میتوان گفت که امپراطوری هخامنشی، در شرق، شامل بخشهایی از هندوستان، سرزمین پاکستان، افغانستان و قرقیزستان شوروی، و در غرب، شامل، عراق، سوریه، لبنان، اردن، فلسطین، ترکیه، کشورهای اروپای غربی تا ساحل دریای آدریاتیک بود.
»مهمترین ارکان حکومت در عهد هخامنشیان، که به گفته ویل دورانت، بزرگترین سازمان سیاسی قبل از دولت رم قدیم و یکی از خوش ادارهترین دولتهای همه دورههای تاریخی به شمار میرود، عبارتند از:سازمان مرکزی و دربار شاهنشاهی هخامنشی:هیئت دولت و حکومت مرکزی هخامنشیان را نخست وزیر، که او را هزار پئی تیش Hazarapaiti، یا هزار بد مینامیدند؛و چند شورا، که در رأس آنها پادشاه قرار گرفته بود، و ریاست عالیه آن را به عهده داشت، تشکیل میداد 8 ."