چکیده:
واژه (مکتب) در زبان فارسی (و مدرسه در زبان عربی) از زمره کلماتی که در لابلای سخنان دانش پژوهان و نویسندگان علوم گوناگون به ویژه دانش پژوهان تاریخ و فلسفه فقه بسیار به کار می رود ولی کمتر تعریف روشن و ضابطه مندی از آن ارائه شده است در این مقاله تلاش شده است تا پس از بررسی معنای لغوی و پیشینه این اصطلاح, چهار دیدگاه درباره معنای مکتب نقل و سپس بررسی گردد و در نهایت دیدگاه برگزیده در این زمینه توضیح داده شود. کلید واژه ها: مکتب, مدرسه, دیدگاه های متقابل, دیدگاه های نظام مند, موضوع, منابع, اهداف, مبانی و روش های علم.
خلاصه ماشینی:
"درنگی در اصطلاح مکتب فقهی سعید ضیائی فر چکیده: واژه (مکتب) در زبان فارسی (و مدرسه در زبان عربی) از زمره کلماتی که در لابلای سخنان دانش پژوهان و نویسندگان علوم گوناگون به ویژه دانش پژوهان تاریخ و فلسفه فقه بسیار به کار می رود ولی کمتر تعریف روشن و ضابطه مندی از آن ارائه شده است در این مقاله تلاش شده است تا پس از بررسی معنای لغوی و پیشینه این اصطلاح, چهار دیدگاه درباره معنای مکتب نقل و سپس بررسی گردد و در نهایت دیدگاه برگزیده در این زمینه توضیح داده شود.
ارزیابی اشتراط نظام مندی ـ همان طور که خواهیم گفت ـ امر صحیحی است, ولی اکتفا به آن و عدم ذکر امور زیر بنایی مؤثر در اختلاف نظرها, از کاستی های این تعریف است و ذکر نظام از آن کفایت نمی کند; چرا که گاهی مراد از نظام مندی, انسجام دیدگاه های موجود در یک مکتب در سطح مسائل علمی است که از آن به انسجام درونی یک مکتب تعبیر می شود.
پرسش این است که چه چیزی به منزله جنس است و چه چیزهایی به مثابه فصل؟ اختلاف نظر در مسائل یک رشته علمی, به منزله جنس است و دو امر ذیل, به مثابه فصل این تعریف است: ییکی اینکه مکتب به آن اختلاف نظرهای درون یک رشته علمی گفته می شود که اجزای هر یک از دیدگاه های علمی انسجام و نظام مندی داشته باشد و به تعبیر دیگر, اختلاف نظرها صرفا از نظر کمی متفاوت نیست تا بگوییم مکاتب در مسائل متعدد و چشم گیری تفاوت دارند, بلکه باید میان اجزای یک مکتب هم همخوانی و انسجام درونی باشد."