چکیده:
مقاله حاضر, ادامه مقاله ای است که در شماره قبلی به چاپ رسید و دو مورد دیگر از استثناهای جواز نقل به معنا در این مقاله طرح و بحث شد. از نظر نویسنده سیره اصحاب ائمه در ثبت عین الفاظ دعا و سجع موزون و نثر روان و شیرین ادعیه نشان دهنده لزوم مراعات الفاظ در ادعیه است. از نظر وی, به خاطر از دست رفتن قرائن و تغییر و تحول زبان با مرور زمان, نقل به معنا بعد از دوره تدوین جایز نیست; زیرا در اغلب موارد به آن نمی توان اطمینان کرد. در پایان این بخش نتیجه گرفته می شود که اغلب روایات موجود در میان کتب شیعه, نقل به معنا هستند.
خلاصه ماشینی:
"واقعیت خارجی روایات شیعه از نظر کیفیت نقل این بحث, یکی از مهم ترین مباحث مربوط به نقل به معناست, به این پرسش می پردازد که گذشته از جواز نقل به معنا, وقوع خارجی نقل روایات به چه صورت بوده است؟ آیا اصحاب مقید به نقل به لفظ بودند و فقط در موارد ضرورت, نقل به معنا می کردند؟ یا اینکه در اغلب موارد نقل به معنا بود و فقط در برخی شرایط, نقل به لفظ اتفاق می افتاد؟ یا هر دو رایج بود و نمی توان معیار مشخصی تعریف کرد و یکی را غالب و دیگری را نادر نشان داد؟ عمل اصحاب ائمه(ع) عالمان و فقیهان بسیاری در خلال بحث های فقهی یا اصولی, به نوع عملکرد اصحاب ائمه(ع) پرداخته و یادآور شده اند که نقل به معنا در میان ایشان رواج بسیاری داشته و در عمل, امکان ثبت و ضبط عین کلمات, چه به واسطه کتابت در همان مجلس و چه با حفظ کردن در ذهن و حافظه, در اغلب موارد ناممکن بوده است.
علامه مجلسی: وقد ذهب جمهور السلف والخلف من الطوائف کلها إلی جواز الروایة بالمعنی إذا قطع بأداء المعنی بعینه لأنه من المعلوم أن الصحابة وأصحاب الأئمة(ع) لم یکونوا یکتبون الأحادیث عند سماعها ویبعد بل یستحیل عادة حفظهم جمیع الألفاظ علی ما هی علیه و قد سمعوها مرة واحدة خصوصا فی الأحادیث الطویلة مع تطاول الأزمنة ولهذا کثیرا ما یروی عنهم المعنی الواحد بألفاظ مختلفة ولم ینکر ذلک علیهم ولا یبقی لمن تتبع الأخبار فی هذا شبهة;23 و بدون تردید جمهور سلف و خلف از تمام طوایف, قائل به جواز روایت به معنا شده اند, مشروط بر یقین به ادای عین معنای مقصود; به دلیل اینکه معلوم است اصحاب پیامبر(ص) و ائمه(ع) احادیث را به هنگام شنیدن, نمی نوشتند و بعید و بلکه محال عادی است که همه الفاظ را با تمام مشتقاتی که دارد, حفظ کنند, در حالی که تنها یک بار شنیده اند, خصوصا در احادیث طولانی با وجود طولانی شدن فاصله زمانی."