چکیده:
کرخ یکی از محلههای بغداد است که پس از بنای بغداد شکل گرفت و شیعیان رفتهرفته به محله کرخ روی آوردند. عوامل جذب شیعیان به محله کرخ و گرایش اهالی آنجا به تشیع عبارتاند از: قرار گرفتن کرخ در نزدیکی مسجد براثا و مرقد امام کاظم و امام جواد(، قرار گرفتن در مسیر کاروانهایی که از کوفه به بغداد وارد میشدند و اغلب از شیعیان بودند، حضور بزرگانی از شیعه مانند هشام بن حکم و... در آنجا. علمای بزرگ شیعه مانند شیخ مفید، سیدمرتضی، سیدرضی و شیخ طوسی، به خصوص در دوران آلبویه، کرخ را مرکز فعالیتهای علمی و مذهبی و سیاسی خود قرار دادند. از این رو کرخ در رشد و گسترش تشیع نقش مهمی ایفا نمود.
خلاصه ماشینی:
"مقالة حاضر به بررسی اوضاع و احوال کرخ و نقش آن در رشد و گسترش تشیع در سدههای چهارم و پنجم هجری پرداخته و با تکیه بر منابع معتبر و دست اول و با رعایت اختصار، به پرسشهای زیر پاسخ داده است: محلة کرخ و جامعة شیعی در آن، چگونه شکل گرفت؟ عوامل گرایش اهل کرخ به تشیع و علل جذب شیعیان به آن محله کداماند؟ اوضاع اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، مذهبی و فرهنگی کرخ در سدههای چهارم و پنجم چگونه بود؟ کرخ در این مقطع زمانی چه نقشی در رشد و گسترش تشیع و ترویج شعائر شیعی داشته است؟ 1.
59 ممکن است مهاجرت هشام به بغداد و سکونتش در محله کرخ امری عادی بوده باشد، ولی این احتمال نیز وجود دارد که به سبب نوعی همفکری و همسانی عقیدتی با اهالی کرخ 60 یا به دستور امامان شیعه در آن دوران و برای تبلیغ و ترویج تشیع انجام شده باشد.
62 گواه گرفتن عدهای از اهالی کرخ نشانه آن است که آنها شیعه بوده و با امام کاظم ارتباط داشتهاند، در غیر این صورت دلیلی برای انتخاب آنها به عنوان گواه وجود نداشت، زیرا در دوران هارونالرشید مرکز قدرت به ناحیه شرقی بغداد منتقل شده بود و در نتیجه، صاحبان مناصب و قاضیان و علما غالبا در آنجا سکونت داشتند و به طور طبیعی باید افرادی از همین علما و قاضیان ساکن در جانب شرقی به عنوان گواه انتخاب میشدند نه افرادی از اهالی کرخ.
کرخ مرکز فرهنگی تشیع و جایگاه عالمان شیعه در سدههای چهارم و پنجم هجری کرخ علاوه بر اینکه منطقهای تجاری و اقتصادی بود، محلهای علمی و فرهنگی نیز به حساب میآمد و در این محله، مراکز علمی و فرهنگی مهم و عالمان شیعی برجستهای وجود داشت."