چکیده:
عشایر، یکی از جوامع سهگانه ایران میباشند که برای هویت ملی ایران افتخار آفرین بودهاند. سر سلسلههای بسیاری از حکومتهای ایران، ازجمله قاجاریه، زندیه، افشاریه و ... از ایلات بودند، که قرنها بر ایران حکومت کردند. در اینجا ضمن تفکیک دو جامعهی روستایی و عشایری، به بررسی ساخت اجتماعی ـ سنتی و ردههای قدرت در آنها پرداخته و با تعریف ردهبندی سنتی آنها، شیوه انطباق ردههای قدرت براین ردههای ساختی را مورد بحث قرار میدهیم.
از درون این ردهها، جنگجویان ویژهای گزینش میشدند که وظایف نبرد مسلحانه را عهدهدار بودند. شیوهی ساخت اجتماعی آنها و انطباق با ردههای قدرت بهگونهای بوده است که در مدت سه روز میتوانستند تمامی نیروهای جنگی خود را وارد کارزار نمایند. در روش سنتی، مالکیت شخصی بر مرتع عشایری حاکم نبوده، بلکه مرتع متعلق به کلیه اعضای دامدار طایفه بود. در سال 1342 که نظام اصلاحات ارضی بدون مطالعه و آگاهی از نظام سنتی ـ عشایری، به ملی کردن منابع طبیعی پرداخت، عشایر که دام خود را در معرض نابودی میدیدند به مخالفت با آن برخاستند و جنگ تمام عیاری بین حکومت مرکزی و بسیاری از ایلها درگرفت که به شکست عشایر انجامید. سرپرستان و فرماندهان عشایری، یا کشته شدند یا از قدرت خلع گردیدند و سرانجام به فروپاشی نظام سنتی منجر شد، که به اختصار در این مقاله آمده است.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین،باتوجه به اینکه هرجامعهی مستقل دارای تعریف ویژهای میباشد،به تعریفجامعهیعشایری میپردازیم: عریف جامعهی عشایری در سال 1347،مرحوم دکتر نادر افشار نادری،برای نخستین بار تعریفی ازجامعهی عشایری ارایه داد که هنوز معتبر است؛زیرا،هنگامی که نامبرده پس ازبررسی عینی جامعهی عشایری منطقهی کهگیلویه در سالهای 1345 تا 1347 بهعمل آورد،و ایلهای آن منطقه را مورد مطالعه قرارداد،در مقدمهی کتاب«جمعیتو شناسنامهی ایلات کهگیلویه»چنین نوشت: برای اینکه یک جامعه را جامعهی ایلی بنامیم،سه ملاک عمده،اساسکار ما بوده است،که دو ملاک آن عینی است و یکی دیگر ذهنی و آنهاعبارتند از: 1-وجود ساختمان ایلی:جامعهی ایلی دارای تقسیماتی است و اینتقسیمات در کهگیلویه به صورتی است که هرایل به دو تیره یا بیشترتقسیم شده و هرتیره شامل چند طایفه است و هرطایفه نیز از چندین اولادتشکیل شده است.
ساختار سنتی شاخهای از ترکمنها در مقایسه با بختیاریها (به تصویر صفحه مراجعه شود)(صفینژاد،1381:52) اب تقسیمبندی ساختار اجتماعی امروزی بختیاریهای هفت لنگ اینگونه است: ایل بختیاری-[قسمت]هفتلنگ-باب-طایفه-تیره-تش-اولاد-خانوار واژهی«باب»که امروزه در ردههای ساختاری بختیاری متداول است،درگذشتهی تاریخی،نام مکتوبی از آن مشاهده نمیکنیم،ولی این واژه با مفهومدیگری از زمان کریم خان زند(دوران سلطنت 1163 تا 1193 ه.
این انطباق در ایل بختیاری دارای چنین شکلی بوده است: (به تصویر صفحه مراجعه شود) افرادی که در رأس قدرت ردههای مختلف قرار میگرفتند،افرادی بودندبرگزیده،سیاستمدار،بزرگ شده در محل با همان فرهنگ،آگاه به فرهنگ و تاریخایلی خود،آشنا با سکنه و سرشناس،مورد تأیید ساکنین ایل،به طوری که سکنه بهاخلاق و روحیهی آنها واقف بودند."