چکیده:
جشن تیرگان از کهن ترین جشن های ایران زمین است. ایرانیان از دوره ماد آن را با شکوه تمام در سراسر ایران زمین برگزار می کردند. پس از فتنه افغان، به دلایل نامغلوم جشن تیرگان به فراموشی سپرده شد و فقط زرتشتیان، ارمنیان، برخی از روستاییان روستاهای خراسان و در گیلان و مازندران به نام تیرماه سیزشو آن را برگزار می کنند. یکی از جشن تیرگان و سابقه تاریخی آن آگاه نیستند. برای آشنایی بیش تر و احیای این جشن کهن ایران زمین، این مقاله نگاشته شد.
خلاصه ماشینی:
"ابو ریحان در این مورد مینویسد: روز سیزدهم آن،روز تیر است و عیدی است که تیرگان نام دارد،برایاتفاق دو نام و برای این عید دو سبب است:یکی آن است که افراسیابچون به کشور ایران غلبه کرد و منوچهر را در طبرستان در محاصره گرفت،منوچهر از افراسیاب خواهش کرد که از کشور ایران به اندازهی پرتاب یکتیر در خود به او بدهد،و یکی از فرشتگان که نام او اسفندارمذ بود حاضرشد و منوچهر را امر کرد که تیر و کمان بگیرد و به اندازهای که بهسازندهی آن نشان داد،چنانکه در کتاب اوستا ذکر شده«آرش»را کهمردی با دیانت بود حاضر کردند،و گفت تو باید این تیر و کمان را بگیریو پرتاب کنی،و آرش برپا خاست و برهنه شد و گفت ای پادشاه و ایمردم بدن مرا ببینید که از هرزخمی و جراحتی و علتی سالم است و منیقین دارم که چون با این کمان این تیر را بیندازم پارهپاره خواهم شد وخود را تلف خواهم نمود؛ولی من خود را فدای شما کردم؛سپس برهنهشد و به قوت و نیرویی که خداوند به او داده بود،کمان را تا بناگوشخود کشید و خود پارهپاره شد،خداوند باد او را امر کرد که تیر او را از کوهرویان بردارد و به اقصای خراسان که میان فرغانه و طبرستان است پرتابکند و این تیر در موقع فرود آمدن به درخت گردوی بلندی گرفت که درجهان از بزرگی مانند نداشت و برخی گفتهاند که از محل پرتاب تیر تاآن جا که افتاد،هزار فرسخ بود و منوچهر و افراسیاب به همین مقدار زمینصلح کردند و این قضیه در چنین روزی بود و مردم آن را عید گرفتند."