چکیده:
بخش بزرگی از مصرف انرژی در جهان توسط سوختهای فسیلی تامین میشود، که این امر موجب انتشار وسیع مواد آلاینده سمی و خطرناک و نیز آسیبهای جهانی همچون گرم شدن کره زمین و تغییرات آب و هوائی شده است. آنچه مسلم است مصرف انرژی در جهان به منظور رشد اقتصادی رو به افزایش است و در نتیجه نشر گازهای گلخانه ای بهویژه CO2 در اثر مصرف سوختهای فسیلی روندی فزاینده دارد. در این زمینه رابطه علی میان متغیرهای اقتصادی از قبیل درآمد ملی با انتشار آلایندههای زیست محیطی، قابل آزمون و بررسی است. در این مقاله سعی شده است که رابطه علیت گرنجر بین مصرف انرژی، درآمد ملی و انتشارکربن به همراه عوامل دیگری مثل نیروی کار و سرمایه مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان می دهد که یک رابطه علیت یک طرفه از درآمد ملی به مصرف انرژی وجود دارد، اما رابطه علیت میان درآمد و انتشارکربن مورد تائید قرار نگرفت، در نتیجه می توان بیان داشت که افزایش درآمد ملی طی دوره 1353 تا 1384، تاثیری بر میزان انتشارکربن در ایران نداشته است. علاوه بر این، مصرف انرژی علت افزایش انتشار کربن شناخته شده، این در حالی است که انتشار کربن علت افزایش درآمد تشخیص داده نشده است.
The purpose of this paper is to investigate causality relationship between emission of carbon Dioxide، the level of national income and energy consumption in Iran consumption of fuel fossil as an input of production or as a final consumption which produces significant amount of pollution such as green house gases in the world. C02 emission is the most important green – house gases which has the considerable role to global warming during these recent decades. The present paper tries to investigate the Granger Causality between the rate of growth of income and amount of co2 gas emission، labor force، capital level and energy consumption. The results indicates that 1- There exists a causality relation from national income to energy consumption 2- Causality relation between income and co2 gas emission has not been verified. In other words the increase of national income does not have effect on the amount of co2 emission in Iran within the 1974-2005period. 3- There is no causality relation from co2 emission to national income، energy consumption، labor force and capital level. 4- Energy consumption causes co2 gas emission.
خلاصه ماشینی:
نتايج نشان ميدهد كه یک رابطة علّیت یک طرفه از درآمد ملی به مصرف انرژي وجود دارد، اما رابطة علّیت میان درآمد و انتشاركربن مورد تائيد قرار نگرفت، در نتيجه ميتوان بيان داشت كه افزايش درآمد ملي طي دورة 1353 تا 1384، تأثيري بر میزان انتشاركربن در ايران نداشته است.
با توجه به این نكته، در اين تحقيق دو موضوع دربارة اقتصاد ایران مورد بررسی قرار ميگیرد، اول مطالعة رابطة میان مصرف انرژی و درآمد ملی و انتشار کربن، سپس با استفاده از این متغیرها و بهکارگیری آزمونهای علّیت گرنجر و روش VECM، به رابطة علّی میان تولید ملی و انتشار کربن پرداخته ميشود.
اين انتقادات و ترديدها موجب شد، تا براي تجزيه و تحليل دقيقتر رابطة ميان رشد اقتصادي و تخريب محيط زيست به سراغ تجزيه و تحليلهاي سري زماني بروند چرا که در تجزيه و تحليلهاي سري زماني نكتة حائز اهمیت انتخاب وقفههاي بهينه است، كه با در نظر گرفتن این وقفهها ميتوان به اين نكته پيبرد كه انتشار آلودگي در دورة قبل ميتواند بر روي رشد اين دوره مؤثر واقع بشود يا خير؟ (2006) دیندا و کوندو، رابطة علّيت گرنجر را در مورد رشد درآمد و انتشار كربن براي گروهي از كشورها با استفاده از روش Panel data مورد بررسي قرار دادهاند و نتيجه گرفتهاند كه يك رابطة علّيت به طور نامحسوس و غيرشفاف ميان اين دو متغير وجود دارد.
از سوي ديگر نيز هيچ رابطة علّي از انتشار كربن به درآمد ملي وجود ندارد، كه اين نتايج از فرضية منحني كوزنتس در مورد ايران حمايت نميكند.