چکیده:
در مقاله حاضر همان طوری که از عنوان آن مستفاد میگردد به بحث و بررسی
پیرامون«عدم النفع»، در حقوق ایران و حقوق اسلام میپردازیم.بدین منظور بدوا
تعاریفی از«عدم النفع»ارائه میدهیم سپس از فرق آن با تفویت منفعت عین سخن میگوییم
و بعد اقسام آن را ذکر مینماییم و متعاقبا ماهیت«عدم النفع»را از این جهت که ضرر
محسوب میشود یا خیر، مورد مطالعه قرار میدهیم و بالاخره موضع قانون مدنی،
حقوقدانان، فقهای شیعه و اهل سنت را در این خصوص تبیین نموده و در پایان با
نتیجهگیری مختصری پیرامون موضوع مقاله بحث را به آخر میرسانیم.
خلاصه ماشینی:
"زیرا خسارت مزبور تلف مال نیست، ولی با توجه به مفاده ماده«8»آیین دادرسی کیفری که بر لزوم جبران ضرر و زیان ناشی از جرم صراحت دارد و با استفاده از وحدت ملاک ماده«728»قانون آیین دادرسی مدنی در مورد خسارت ناشیه از عدم انجام تعهد یا تاخیر آن کسی که موجب تفویت منفعت محقق شده باشد آن را باید جبران بنماید».
(35) بعضی از فقهاء در این خصوص قائل به تفصیل شدهاند، مرحوم شهید ثانی در این باره مرقوم میدارد: (36) بدرستی که شایسته است فتوی به عدم ضمان را در بحث مذکوره(تلف و نقصان قیمت ناشی از ممانعت کردن مالک از فروش متاع خود)مختص موردی بدانیم که عمل مانع، سبب تلف نمیشود اما اگر(بر اقدام مانع عنوان سبب مترتب شود)در این صورت قول موجه ضمان است».
(49) مرحوم ملا احمد نراقی نیز در این خصوص عنوان میدارد: (50) «چنانچه(مالک)را از فروش متاعش باز دارند این عمل اضرار نمیباشد بلکه منع از تحصیل نفع است و همین طور اگر کسی ملک بدون نفعی مانند یک قنات بایر داشته باشد و اراده نماید که آن را اصلاح و دائر کند ولی دیگری او را از اینکار مانع شود این هم ممانعت از تحصیل نفع است و ضرر نیست، به خلاف موردی که قناعت دائر باشد و دیگری آب در آن بیندازد و بدین جهت آن را مسدود کند این ضرر است».
مرحوم صاحب جواهر در شرح قسمت اول کلام مرحوم محقق، ضمن اینکه اظهار میدارد، قول خلاف نظر مشارالیه در خصوص عدم مضمونه بودن نفس و منافع حر نیافته است، استدلال میکند که چون انسان حر مال نیست لذا در آن ضمان محقق نیست."