چکیده:
دیوان فصیحی هروی، به کوشش ابراهیم قیصری، با مقدمه محمد دهقانی، انتشارات امیرکبیر، تهران 1383، 435 )سی و هشت + 258+139 ( صفحه.
فصیحی هروی )حدود (1049-987، که از شاعران توانای سبک مشهور به «هندی» است، ظاهرا در بخارا دیده به جهان گشود و در هرات بزرگ شد و پرورش یافت و آرزوی سفر هند در دلش ماند. وی مداح مقرب والیان خراسان - حسین خان شاملو و برادرش حسن خان شاملو - بود و مورد توجه شاه عباس نیز قرار گرفت.
شعر فصیحی، در رتبه، یقینا به شعر سرایندگان طراز اول سبک هندی نمی رسد؛ اما آن مایه از توان شاعری و احاطه بر پرورش مضامین در وی بوده است که توجه معاصران را جلب و عنوان ملک الشعرای خراسان کسب کند. گویا میرزا جلال اسیر و ناظم هروی و درویش واله هروی از شاگردان او بوده اند. اسیر شهرستانی وی را چنین ستوده است:
آنان که مست فیض بهارند چون اسیر ته جرعه ای زجام فصیحی کشیده اند
فصیحی کلمه «آتش» و مضامین و مترادفات و مناسبات آن را بارها و بارها به کار گرفته و آن را دست مایه آفرینش ترکیب ها و مضامین نو ساخته، چندان که در مقدمه دیوان چاپی اش «شاعر شعله» خوانده شده است. به امام علی بن موسی الرضا علیه السلام ارادت بسیار داشته و مدایحی در تکریم امام سروده است.
خلاصه ماشینی:
"در «ملحقات»، از تصویر نسخه کتابخانه دیوان هند (انگلستان)، که میکروفیلم آن در کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی (مشهد) موجود است، اشعار دیگری، مشتمل بر 3 قصیده، 7 قطعه، یک ترکیببند، یک ترجیعبند، یک مثنوی، 27 غزل، و 10 رباعی (مجموعا 506 بیت) نقل شده که برخی مکرر و در بخش پیشین نیز موجود است و تفکیک و الحاقی شمردن آنها وجهی نداشته است.
در پایان دیوان، 83 قطعه شعر، اعم از غزل و رباعی و قطعه و فرد (مجموعا 124 بیت)، از تذکرهها استخراج شده که برخی از آنها نیز مکرر است و، با کسر ابیات مکرر، این چاپ مجموعا 3242 بیت از اشعار فصیحی را در بر دارد، که حدودا نصف رقم سرودههایی است که میرزا محمدطاهر نصرآبادی در دیوان فصیحی دیده است."