چکیده:
دغدغه بسیاری از اندیشمندان این است که چرا تمدن زنده و پویای اسلامی پس از عظمت بسیار، به صورت بهتانگیزی در سراشیبی سقوط و انحطاط افتاد و در نهایت، به طور کامل فرو پاشید؟ به نظر جابری، ریشه اصلی مشکلات جهان عربی ـ اسلامی به عقل و فرهنگ مربوط میگردد. مسلمانان از لحاظ معرفتی، عقیدتی و اجتماعی نتوانستند از میراث گرانبهای گذشته خود جدا گردند. برخی از عناصر گذشته به صورت مزمن در قلب میراث جهان اسلام باقی ماند. آنان سعی دارند با تطبیق و بومیسازی نظریههای غربی مسائل جهان عرب را حل کنند. برخی نیز سعی دارند به دوران طلایی جهان اسلام بازگردند. حقیقت این است که آبشخور آسیبهای پیدا و پنهان جهان عرب در زمان جاهلیت میباشد. برخی از این مسائل همچنان به حیات خود ادامه میدهد و مانع برای توسعه جهان عربی ـ اسلامی میباشد. اگر جهان عرب سودای توسعه در سر دارد، باید از این عناصر مزاحم خلاص شود و به ابزارهای مدرن امروزی مجهز گردد. همه اینها باید با حفظ اصالت و فرهنگ عربی ـ اسلامی صورت گیرد.
خلاصه ماشینی:
"ولی بعد خود به این سؤال پاسخ میدهد که رابطه یمنیها و پیامبر چگونه بوده است که آنان در نهایت از حضرت علی 7 حمایت کردند و تشیع را نیز اختیار کردند.
ـ کمی عجیب است که پیامبر این نوع پیوندها را سعی کردهکمرنگ کند، ولی جابری سعی دارد آنها را مبنای تحلیل خود قراردهد.
در مغرب، مرابطیان موفق شدند حکومت را به دست گیرند و اندلس را هم ضمیمه خاک خود کنند، ولی به دلیل اینکه تحت سیطره فقها بودند، تقلید را تشویق میکردند و ابن تومرث با استفاده از همین نقطه ضعف علیه آنان قیام کرد و جمود و انحراف را نشانه گرفت.
ولی جابری تنها به این مسئله اکتفا نمیکند، بلکه نقش مسائل اجتماعی را به صورت مستقل نیز مورد کنکاش و تتبع قرار میدهد.
جابری به این نکته نیز اعتراف میکند که پیامبر به دنبال فراتر رفتن از قبیله بود ولی برای توجیه خلافت ابوبکر میگوید در زمان انتخاب ابوبکر واقعیت عینی قبیله بود.
به نظر جابری، دلیل اینکه سپاه مسلمانان از شرق تا اعماق ایران و از غرب تا جنوب فرانسه و کنار اقیانوس اطلس توانست پیش برود، این بود که آنان فکر میکردند اگر بمیرند بهشت نصیبشان میشود و اگر زنده بمانند، غنیمت به دست میآورند.
علی7 کمترین مال بیتالمال را هم به خانواده خود اهدا نکرده است، چطور میتوان اقتصاد رانتی را به آن حضرت نسبت داد؟ حقیقت این است که رانت موردنظر جابری را عمر شروع کرد و عثمان تکامل بخشید و امویهای و عباسیها به آن تداوم بخشیدند."