چکیده:
مقاله حاضر پژوهشی است در دانش محکم و متشابه که توجه خود را به حوزه محکمات قرآن و مباحث نظری آن معطوف داشته است. در این پژوهش ملاکها و معیارهای تشخیص محکمات شامل معیارهای گوناگون متنی، موضوعی، عقلی و معرفتی و بررسی نقش و جایگاه محکمات در میان آیات به مثابه امالکتاب، و مفهومشناسی امالکتاب و اقتضائات آن و در نهایت قلمرو محکمات قرآنی دنبال میشود. در پرتو این تحقیق، محکمات نقش مهم و قابل توجهی در تفسیر قرآن داشته و میتواند ملاک تقریب مذهبی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"51 همچنین سیدمحمود طالقانی هرچند در بخشی از توضیحات خود، تفسیری غریب و ناهمگون با ظاهر آیه 7 سوره آلعمران از مفهوم محکم و متشابه و امالکتاب بودن محکمات ارائه کرده که مورد انتقاد برخی محققان واقع شده است،52 اما در بخشی دیگر با شفافیت بیشتری به همان دیدگاه علامه طباطبائی گرایش نشان داده است.
اصل و اساس بودن این آیات همانگونه که در دیدگاه علامه طباطبائی مطرح شد، با قابلیت آنها جهت ارجاع متشابهات و حل تشابه همسازگار است؛ ضمن آنکه در حوزههایی از معانی قرآن که تأویل متشابه و دستیابی به فهم کاملی از آیات، فراتر از ظرفیت فاهمه بشری است، محکمات صرفآبه مثابه مرجع مطلق یا دارای نقشی سلبیدر فهممتشابهات عمل میکنند.
قابل توجه است که حتی مفسرانی که به نوعی در دام ظاهرگرایی دچارند، به آیه مزبور به مثابه محدودکننده نسبت به تشبیه اوصاف خدا با اوصاف طبیعی انسان مینگرد و به ضرورت نقد دیدگاههای اهل تشبیه که به صراحت به شباهت خدا و خلق رأی داده، باور دارند، نمونه را میتوان در آرای ابن تیمیه دید که به رغم آنکه رویکرد او در تفسیر متشابهات قابل نقد جدی است، اما اذعان میکند که در پرتو اصل تنزیه الهی که برگرفته از آیاتی همچون آیه مزبور است، ایمان به ظواهر آیات و روایات (متشابه) باید با نفی کیفیت و تشبیه همراه باشد."