چکیده:
هر یک از سنن الهی حاکم بر تاریخ، براساس حکمت خاصی در نظام هستی قرار داده شده است و ارتباط حسابشده و هماهنگی با سایر سنن الهی حاکم بر تاریخ دارد، که تحقیق درباره آن بینش انسان را در باب تطورات جامعه و تاریخ عمق میبخشد. این مقاله با رویکرد نظری و با روش مطالعه اسنادی، و با هدف بررسی حکمت استقرار، فرآیند تطور و روابط سنت آزمایش ـ یکی از سنتهای الهی حاکم بر تاریخ ـ با سایر قوانین الهی حاکم بر جامعه و تاریخ از منظر قرآن کریم تدوین یافته است. بررسی نوع ارتباط سنت مذکور با سنتهایی از قبیل تداول قدرت، تزیین نعمتهای دنیوی، بعثت پیامبران، تنازع، وجود تفاوتها، مسئولیت، امهال، مکر، استدراج و تقدیر رزق از نکات تازه این مقاله به شمار میرود. تدبر در آیات و دیدگاههای مفسران قرآن، مهمترین مددکار ما در این مقاله به شمار میآید
خلاصه ماشینی:
"البته باید توجه داشت هدف نهایی آفرینش، همان تکامل انسان در سایه قرب الهی است؛ چراکه خداوند میفرماید: (وما خلقت الجن والإنس إلا لیعبدون) (ذاریات: 56) (جن و انسان خلق نشدهاند، جز برای اینکه عبادت کنند)، ولی همواره در افعال انسانی و الهی، آنجا که به امور مادی بازمیگردد، نیل به هدف نهایی یا اصلی در گرو مقدماتی است و یکی از آن اهداف میانی و مقدماتی برای کمال انسان، سریان سنت آزمایش است؛ زیرا «آزمایش» در جایی مطرح میشود که موجود مختاری وجود داشته باشد و ابزارهایی برای سر دو راهی قرار گرفتن این موجود مختار مهیا باشد.
خداوند متعال بعد نخست و انسان بعد دوم را تشکیل میدهند و بعد سوم (موضوع یا موارد آزمایش) میتواند هر امری از امور مادی و معنوی باشد که در قرآن مجید از آنها نام برده شده است، اما بعد چهارم، یعنی سنتهای بسترساز سریان سنت آزمایش، یکی از بحثهای مهم فلسفه نظری تاریخ است که تحت عنوان «قوانین حاکم بر تاریخ» از آن بحث میشود.
بنابراین، باید گفت : گرچه ضمیر «لها» به «الأرض» بازمیگردد، ولی به دلیل اینکه درک زینت برای جمادات بیمعناست و از سوی دیگر در ادامه آیه شریفه، علت زینت دادن برخی اشیا بر زمین، آزمایش انسانها و شناخت بهترین عملکننده معرفی شده است، معلوم میشود ضمیر «لها» با تقدیر به «أهل الأرض» بازمیگردد و مقصود این است که خداوند آنچه را که بر روی زمین قرار داده است، برای اهالی آن زینت داده است."