چکیده:
ازدواج واقعه ای اجتماعی، زیستی و فرهنگی است که به دلیل نقش بنیادین آن در
تشکیل خانواده از اهمیت بسزایی برخوردار است. بطوریکه پایندگی گروه و زندگانی کمی
وکیفی نسلهای متوالی به ازدواج بستگی دارد. ازدواج یکی از نهادهای اجتماعی است که
برای انجام وظایف خانواده بوجود آمده است، یعنی تولید نسل، پرورش کودکان، انتقال
فرهنگ و وسیله ای برای ایجاد نظم در روابط افراد. هر جامعه ای در مورد شکل و ابعاد
پیوند جنسی قوانینی دارد و سن شروع پیوند جنسی نیز تابع این قوانین است که معمولا
در کشورهای مختلف بین 13 تا 27 سال متغیر است.
سن قانونی ازدواج در ایران 13 سال برای دختران و 15 سال برای پسران است. آمار و
ارقام بیانگر این است که ازدواج زنان و مردان در ایران در گستره سنی 35-12 سال برای
زنان و40-15 سال برای مردان در نوسان است. از سال 1345 به بعد بتدریج متوسط سن
ازدواج زنان در ایران افزایش یافت و از 4/18 سال به 2/23 سال در سال 1381 رسید.
الگوی سنی ازدواج در ایران بر اساس باور مردم به این گونه است که شوهر باید از زن
بزرگتر باشد و میزان تفاوت سن از 5 تا 10 سال را لازم می دانند. آمارهای موجود نشان
می دهد که بین سن ازدواج زوجین در سال 1345، 6/6 سال و در سال1381، 7/2 سال اختلاف
وجود داشته است. افزایش سن زنان در ازدواج و عدم تغییر در سن ازدواج مردان از
اختلاف سنی زوجین کاسته است. در ضمن با افزایش میانگین سنی ازدواج زنان فاصله
اختلاف سنی زوجین با کاهش بیشتر همراه است.
بین سن ازدواج، سواد، تحصیلات، قومیت، محل سکونت در شهر و روستا و بطور کلی پایگاه
اقتصادی اجتماعی افراد ارتباط و جود دارد. همچنین ساختمان سنی جمعیت (عدم تناسب بین
زنان و مردان ازدواج نکرده) از عوامل تاثیر گذار بر تغییرات سن ازدواج درایران است.
خلاصه ماشینی:
"ارزیابی ارقام فوق بیانگر اینست که میانگین سن ازدواج مردان در ایران با تحول عمده ای روبرو نبوده و همواره در اطراف سن 25 سال در نوسان است، ولی سن ازدواج زنان طی 36 سال گذشته(81-1345) با افزایش تدریجی همراه بوده و این افزایش در یکی دو دهه اخیر شتاب بیشتری داشته است.
جدول3: میانگین سن ازدواج زنان و مردان بر حسب قومیت در سال 1381 منبع: مرکزآمارایران،1381 د- رابطه سن ازدواج با شاخص توسعه در این بررسی استانهای کشور را بر اساس درجه توسعه یافتگی (شاخص های توسعه انسانی استانهای مختلف کشور توسط سازمان مدیریت و برنامهریزی محاسبهشده و نتایج آن در کتاب توسعه انسانی مندرج است)،(سازمان برنامه و بودجه،1378: 49) به 5 گروه از توسعه یافته در حد بالا تا توسعه نیافته[1] طبقه بندی کرده و میانگین سن ازدواج را در هر یک از این گروهها مورد محاسبه قرار دادیم.
نتیجه گیری نتایج این بررسی نشان می دهد که سن متوسط ازدواج زنان در ایران طی36سال گذشته با تحول چشمگیری مواجه بوده و از رقم 4/18 سال در سال 1345 به 2/23 سال در سال 1381 رسیده و به احتمال قوی طی سالهای اخیر(1381-1384) بر این رقم نیز افزوده شده است ، در صورتیکه سن متوسط ازدواج مردان فقط 9/0 سال افزایش یافته( از 25 سال به 9/25 سال رسیده) است.
ب توجه به اینکه شاخص توسعه انسانی استانهای کشور با سه متغیر سواد و تحصیلات، میزان اشتغال به کار زنان و امید به زندگی محاسبه می شود، میتوان گفت که افزایش توانمندی زنان در سطح خرد و بهبود وضعیت اقتصادی اجتماعی جامعه در سطح کلان باعث افزایش سن ازدواج زنان در ایران شده است."