چکیده:
امام رضا(ع)هشتمین امام و پیشوای مسلمانان جهان است،اما مقام و جایگاه ایشان نزد شیعیان ایرانی و ارادتمندانی که در جوار مرقد ایشان زندگی میکنند،موقعیت خاصی دارد و این به دلیل وجود ضریح مطهر امام رضا(ع)در ایران و در شهر مشهد است.مشهد که امام هشتم علی بن موسی الرضا(ع)در آن آرمیده است به شهری مهم در سدهی چهاردهم/هشتم بدل شد و هنگامیکه سلسلهی صفوی تشیع را مذهب رسمی ایران قرار داد،این شهر ازنظر زیارتی مرکزیت یافت.پادشاهان صفوی برای ابراز ارادت خویش به امام رضا (ع)و اهلبیت کوششهای فراوانی برای نشان دادن بزرگی و علم ایشان انجام دادند.برای مثال در دورهی صفویه به مرمت و گسترش حرم مطهر توجه بسیار شد.در این راستا یکی از ابزارهایی که از آن در ایجاد فضایی معنوی کمک گرفته شد،کتیبههایی با دورنمایهی شیعی بود.این کتیبهها که مضمون آنها با مشاورهی علمای اسلامی تعیین میشد دربرگیرندهی آیات قرآنی،احادیث ائمه،نامها و اسامی امامان و ادعیه است.از این میان آنچه بیش از همه تعصب و ارادت هنرمندان و پادشاهان یا حامیان هنری را نشان میدهد،استفاده از نام امامان معصوم،حدیثی از ایشان یا دعایی دربارهی ایشان است. در معماری اسلامی ایرانی،بهویژه در حرم مطهر امام رضا(ع) نیز که همواره در دورههای مختلف مورد توجه پادشاهان مسلمان و هنرمندان و معماران شیعه قرار گرفته،نمونههای متعددی از کتیبههایی به چشم میخورد که در آنها از نام امام رضا(ع)و احادیث ایشان استفاده شده است.این مقاله با هدف شناسایی کتیبهها در معماری اسلامی بهویژه در حرم مطهر امام رضا(ع)که در وصف ایشان یا شامل نام ایشان یا حدیثی از آن حضرت است،تنظیم و به دنبال پاسخ دادن 2Lبه سؤالات زیر است: 1-استفاده از کتیبه در معماری مراقد معصومین چه جایگاهی دارد؟ 2-نمونههای کتیبهای معماری اسلامی و معماری مرقد مطهر امام رضا(ع)که با مضمون احادیث امام رضا(ع)،دعاهایی دربارهی ایشان یا شامل نام آن حضرت است،کدامند؟ مقاله حاضر با استفاده از اسناد و مدارک و به روش توصیفی- تحلیلی تهیه شده است.