خلاصه ماشینی:
حاشیهنویسی از مهمترین بخشهای نسخههای چاپ سنگی به شمار میآید؛گاهی حاشیه مطالبی را در توضیح و تفسیر متن کتاب ارائه میدهد، صاحبان فضل و دانش در مورد آراء مولف به اظهارنظر پرداخته و معانی مبهم و گنگ نسخه را تبیین میکنند.
در کل حاشیههای نسخههای چاپ سنگی را از جنبهی شکل ظاهری میتوان به دو شکل ساختاری تقسیم نمود: الف:حاشیههای نوشتاری ساده ب:حاشیههای نوشتاری مزین در اشکال مختلف مربع،مثلث،بتهجقه، شش ضلعی یا ترکیبی از نقوش سنتی الف:حاشیههای نوشتاری ساده این حاشیهها در اطراف متن اصلی نوشته میشوند.
برای مثال:در امر صفحهآرایی دورهی تیموری،صفحهای از گلچین اسکندر میرزا،شیراز،با عنوان«نگریستن شیرین به تصویر خسرو»(0141- (*)کارشناسیارشد ارتباط تصویری 1141)در ابعاد 1/18*12/5 سانتیمتر وجود دارد که تلفیق چندگانهای از نحوهی آرایش متن در صفحه با توجه به کوچکبودن قطع کتاب در آن دیده میشود.
(تصاویر 6 و 7) در قسمت بالای آرایههای حاشیهنویسی شده علامتهایی مانند؟؟؟ دیده میشود که به عنوان نشانهای برای پیدا کردن مرجع آن در متن مورد استفاده قرار میگیرد.
آنان کاملا یکپارچه و (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر(8)علامتها و نشانهها در حاشیهنویسیهای کتابهای چاپ سنگی یکدست مسیری را که برایشان مشخص شده است طی میکنند و در جایی که باید جهت مسیرشان تغییر یابد،همگی باهم تن به این تغییر جهت میدهند.
از خط نسخ اغلب برای کتابت متن کتابها مانند کتب دینی و علمی و در موارد متعددی برای طراحی صفحات عنوان کتابها،بهخصوص کتابهایی که فاقد عناصر تزیینی هستند،بهره برده شده است.
امروزه شیوهی نگارش متن و نحوهی فرمهای حاشیهنویسی موجود در این کتب مورد توجه و استفادهی هنرمندان در طراحی صفحات کتاب و حتی طراحی پوسترها قرار گرفته است.