چکیده:
بیش از یک دهه است که در جامعهی اجرایی و آموزشی و علمی و حرفهای کشور،به صورت رسمیتر از گذشته هرازگاهی سخن از شهر و شهرسازی و معماری اسلامی به میان میآید.اما نکته واضح آن است که نمونه و شاهد و جلوهای از این موضوعات ظهور و بروز نمینماید.مروی اجمالی بر وضعیت حاضر،حکایت از آن دارد،که بدون دخول در برخی جزئیات و موضوعات فرهنگی و فکری،اصلیترین اشکال را میتوان در فقدان برنامهای منسجم و همهجانبه جستوجو نمود.در جهت درآمدی بر رفع این اشکال، مقالهی حاضر بر آن است تا طرح کلی برنامهای را مطرح نماید که میتوان آن را"برنامهی جامع و احیاء شهر اسلامی"نامید؛که طی آن به موضوعات مختلف و نقش هرکدام در ظهور شهر اسلامی اشاره خواهد شد.اصلیترین عناوین مقاله نیز عبارتند از:تعریف شهر و معماری اسلامی،بررسی اجمالی ریشهی مشکل،تدوین مبانی نظری و معیارها،منابع و مراجع پایه،شناسایی موضوعات اصلی،تأمین نیروی انسانی جزئیات برنامهی احیاء شهر و معماری اسلامی،علل اصلی لزوم تهیهی برنامهی جامع شهر و معماری اسلامی،مراحل و فرایند تهیهی برنامهی جامع احیاء شهر و معماری اسلامی،معرفی اصول،ارزشها و معیارها،شناخت بستر و وضع موجود،معرفی بستر و وضعیت مطلوب،تبیین اهداف یا دستاوردهای برنامهء جامع احیاء شهرسازی و معماری اسلامی،معرفی روش تحقیق بومی،شناسایی و تبیین روشها،شناخت روشهای هویتبخشی و احیاء هویت اسلامی و ایرانی،توجه به انسان و تأمین نیازهای اهل شهر،ارائهی برنامهی آموزشی و موضوعات و زمینههای جنبی.
خلاصه ماشینی:
در جهت درآمدی بر رفع این اشکال، مقالهی حاضر بر آن است تا طرح کلی برنامهای را مطرح نماید که میتوان آن را"برنامهی جامع و احیاء شهر اسلامی"نامید؛که طی آن به موضوعات مختلف و نقش هرکدام در ظهور شهر اسلامی اشاره خواهد شد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) رابطه عوامل سهگانهی«وجه فکری»،«وجه عملی و رفتاری»و«وجه عینی»در شکلگیری«شهر اصیل اسلامی»،«شهری برای مسلمانی»،«شهر مسلمانان»و«شهری برای مسلمانان» (مأخذ:تقیزاده،1387) برای شکل دادن و ایجاد همین الگوی کالبدی(یا شهری برای مسلمانی)نیز،دسترسی به چند عامل و وسیلهی اصلی ضرورت دارد: یکی مبانی نظری و تئوریهای عمومی که از تعالیم و مبانی اصول اسلامی استنتاج شده باشند،دیگری روشها و تکنیکها که به تناسب مبانی نظری و امکانات موجود انتخاب شوند،سوّم طرّاح و برنامهریز معتقد به آن مبانی نظری و آگاه به روشهای استفاده از آن مبانی نظری،چهارم مدیران و مجریانی که به اجرای آن طرحها و برنامهها باور داشته باشند،و در کنار همهی اینها،برنامه و طرحی جامع(که اصلح آن است تا به صورت قانون یا مصوّبهای)،هدایت دستاندرکاران را به عهده گیرد؛یا به عبارتی،بهعنوان راهنما و فضای عمل آنان ایفای نقش نماید.
بر پایهی تحلیل از وضع موجود،به نظر میرسد که طرح جامعی لازم است که جملگی ابعاد اجرایی آموزشی و نظری و عملی مربوط به معماری و شهرسازی برای جامعهای مسلمان را مدّ نظر داشته باشد و ضمن سیاستگزاری متناسب برای تشکیلات مختلف،نظارت بر اجرای صحیح برنامهها را نیز عهدهدار شده و بتواند با ارائه و پیاده کردن الگوهای توسعهی مبتنی بر ارزشهای اسلامی و فرهنگ ملّی،دگرگونی در نحوهی نگرش به محیط را باعث شود.