چکیده:
تذکر،روشی برگرفته از قرآن است که عبارت است از گفتار و یا رفتاری که از مربی سر میزند تا متربی را نسبت به آنچه از یاد برده و یا از آن غفلت کرده و یا از آن بیخبر است و اطلاع از آن برای او لازم است،آگاه سازد و احساسات او را در قبال آنها برانگیزد.نتیجهء این روش،هوشیار شدن و متذکر شدن متربی و ایجاد نوعی بیداری برای طی مسیر هدایت در اوست.ارجاع به گذشته خود فرد و دیگران،توصیه و سفارش،موعظه،تمثیل،مواجهه با وجدان،انذار و تخویف،سختگیری و فشار غیر مستقیم،و برخورد قهری و شدید،همه از شیوههای به کارگیری این روش است.تذکردهنده،مخاطب،محتوی،و شیوهء تذکر،ارکان این روش را تشکیل میدهند که هرکدام دارای ویژگیها و شرایطی هستند.تأثیر مفید و کارآمدی روش تذکر در گرو رعایت این شرایط است.
خلاصه ماشینی:
"این امر گاهی با یک استدلال ساده عقلی صورت میگیرد،مثلا قرآن کریم در سورهء نحل پس از تسبیح و تنزیه خداوند و توصیف کارهای او،از خلقت زمین و آسمان تا نزول باران و رویاندن گیاهان و میوهها و غیره که در همه آنها نشانههایی برای تفکر، تذکر و هدایت انسانها وجود دارد،بیان میدارد:«أفمن یخلق کمن لا یخلق أفلا تذکرون» (نحل،آیهء 17)و با این سؤال مخاطب خود را به چالش میکشد و او را به وجدان خویش ارجاع میدهد تا شاید به خود آید و متذکر شود و به وجود خالق هستی و صفات او اعتراف نماید.
بههرحال ممکن است این رذایل اخلاقی باعث شود تا غفلت و فراموشی انسان نسبت به ابعاد انسانی و الهی خویش،و غرق شدن او در ابعاد حیوانی خود تا روز قیامت ادامه یابد،و در آن روز،اعمال خویش را به یاد آورد و متذکر گردد:«یوم یتذکر الإنسان ما سعی»(نازعات،آیهء 35)،ولی این تذکر و یادآوری دیرهنگام،سود و فایدهای برای او ندارد:«وجیء یومئذ بجهنم یومئذ یتذکر الإنسان و أنی له الذکری» (فجر،آیهء 23)و افسوس میخورد و آرزو میکند که ای کاش(در دنیا متذکر میشدم و در مسیر هدایت قرار میگرفتم و چیزی مثل عمل صالح)برای این زندگیم فرستاده بودم:«یقول یا لیتنی قدمت لحیاتی»(فجر،آیهء 24)،ولی افسوس که این پشیمانی سودی برای او ندارد و به خاطر اعمال خویش در عذاب الهی گرفتار میشود و در آن روز هیچکس مانند خدا عذاب نمیکند،و کسی مثل او انسان گنهکار را به بند نمیکشد:«فیومئذ لا یعذب عذابه أحد."