چکیده:
سید جمال الدین اسد آبادی در راستای تحقق اهداف خود دوبار به مقر خلافت عثمانی مسافرت داشت.در مقاله حاضر سعی بر آن بوده تا چگونگی تکاپوها،مبارزات و فعالیتهای او طی سفرهای یادشده به روش کتابخانهای مورد بررسی،توصیف و تبیین قرار گیرد.یافتههای پژوهش مبین آن است که سید در دوران اقامت به هر شیوه ممکن به طرح دیدگاههای اصلاح طلبانه خود مبادرت ورزید و کمابیش موجبات تقویت روحیه،جهتدهی و مشارکت اقشار مختلف به ویژه فرهیختگان و اندیشهگران آن خطه را در سرنوشت سیاسی و واکنش در برابر مشی استبدادی خلافت عثمانی فراهم ساخت.
خلاصه ماشینی:
"مؤلف کتاب نقش سید جمال الدین در بیداری مشرق زمین در ارتباط با دیدگاه سید پیرامون تأسیس دار الفنون در عثمانی مینویسد: «سید که در اسلامبول شاهد ناکامی دوست و همکار خود خواجه تحسین افندی در خدمت به تعلیم و تربیت ملت از راه تأسیس دار الفنون در برابر سایس مشترک سیاست و روحانیت حاکم بر اوضاع عثمانی شده بود،چنین تصور میکرد مادامی که وضع سیاسی و اجتماعی در داخل کشورهای اسلامی تغییر نپذیرد؛و محیط مساعدی برای گسترش علوم و فنون دور از نفوذ و زحمت مخالف فراهم نیاید،هر اقدامی که در راه نشر علم و فن در وضع موجود روز به عمل آید سرنوشتی بهتر از سرنوشت دار الفنونهای تهران،مدارس عالیکه کلکته و دار العلوم قاهره نخواهد داشت.
حاکمیت عثمانی دریافت که این مرکز تحت تأثیر اندیشههای سید جمال و همفکرانش موجبات بروز جنبش آزادی اندیشه و تفکر را در استانبول فراهم نموده و در آتیه نزدیک آنرا بارور خواهد ساخت؛نویسنده کتاب سیری در اندیشه سیاسی عرب در ارتباط یا بسته شدن دار الفنون مینویسد:«محتمل بر آن است که کهنهاندیشان که در جامعه روحانیت وجود داشتند،نه تنها با سید تحسین افندی و دار الفنون بلکه با کوششهایی که برای اشاعه آموزش عالی به شیوه نو انجام میگرفت مخالف بودهاند؛و علاوه بر نگرانی از تأثیر آنها بر مقدرات دینی مردم به حق بیم داشتهاند؛که با این اقدامات انحصار تعلیمات عالی از دستشان بیرون رود."