چکیده:
هر زبانی به مقتضای شرایطی چون تعلق اهل آن به منطقه جغرافیائی و طبقه اجتماعی معین و جنسیت و قومیت و سن و تحصیلات سخن گویان دارای گونه های متعدد است، که از میان آنها یک – و احیانا چند – گونه از اعتبار بیشتری برخوردارند و به عنوان زبان مشترک پذیرفته شده اند. کسانی که این گونه های خاص را به کار می برند از منزلت ممتازی برخوردار می گردند. از این رو، سخن گویان سایر گونه ها به تقلید از زبان آنها گرایش پیدا می کنند. این گونه خاص زبان معیار نامیده و در جامعه شناسی زبان از آن بحث می شود. با این که اصلاح زبان معیار دیر زمانی است که در زبان شناسی و جامعه شناسی زبان رایج است، تعرف جامع و کاملی از آن به دست داده نشده است. تعریف زبان معیار همچون تعریف زبان و جامعه شناسی زبان دارای پیچیدگی ها و دشواری های خاص خود است. نگاهی گذرا به چند تعریف که برای این اصطلاح پیشنهاد شده مطلب را روشن می سازد ...
خلاصه ماشینی:
"هر زبانی به مقتضای شرایطی چون تعلق اهل آن به منطقه جغرافیائی و طبقه اجتماعی معین و جنسیت و قومیت و سن و تحصیلات سخنگویان دارای گونههای متعدد است، که از میان آنها یک ــ و احیانا چند ــ گونه از اعتبار بیشتری برخوردارند و به عنوان زبان مشترک پذیرفته شدهاند.
معیارسازی زبان فارسی معیارسازی زبان روندی است که در آن یک گونه زبانی معین به گونه معیار تبدیل میشود و ویژگیهای تلفظی و املائی و دستوری آن، به عنوان هنجار برتر نسبت به سایر گونههای اجتماعی و محلی، قبول عام و گسترده پیدا میکند.
زبان معیار گفتاری تعریفهایی که تا کنون از زبان معیار صورت گرفته بیشتر ناظر به زبان نوشتار بوده، که زبان رسمی و متداول در سازمانهایی نظیر آموزش و پرورش و مطبوعات بوده است؛ اما این بدان معنی نیست که زبان گفتاری فاقد هنجارهای خاص خود است.
در جامعه زبانی ما نیز اکنون دیگر لهجه تهرانی تنها مختص به ساکنان تهران نیست بلکه، چون این لهجه به فارسی معیار در گفتار تبدیل شده، بسیاری از خانوادهها و افراد در شهرستانها نیز آن را به کار میبرند.
نتیجه حاصل گفتار حاضر را میتوان، به اختصار، چنین بیان کرد: ــ زبان معیار گونهای نوشتاری یا گفتاری است که، به عنوان الگوی زبان غالب، در جامعه پذیرفته شده و افراد تحصیلکرده و قشرهای بالای جامعه آن را به کار میبرند.
ــ زبان فارسی معیار، علاوه بر گونه نوشتاری، صورت گفتاری نیز دارد و آن هم لهجه رایج در تهران است که امروزه دارای کاربرد فراوان و از اعتبار بالایی برخوردار است."